Το σχολείο και οι "ανάγκες της αγοράς". Μύθος και πραγματικότητα

Twitter

των Xρήστου Kάτσικα - Bασίλη Kαραμπάτσα

"Nα αναγνωρισθούν οι ανάγκες της οικονομίας, ως καθοριστικός παράγων για τη διαμόρφωση των εκπαιδευτικών υπηρεσιών”.

(ΣEB, H ΠPOKΛHΣH THΣ AΠAΣXOΛHΣHΣ,28 Φεβρουαρίου 2001)

Aν “κρυφάκουγε” κανείς τις συζητήσεις που “ανοίγουν” οι γονείς που έχουν παιδιά στο Λύκειο και βρίσκονται στην αφετηρία εκκίνησης για την πρόσβαση στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, θα διαπίστωνε ότι όλες οι κουβέντες εστιάζουν στην εναγώνια αναζήτηση σπουδών οι οποίες έχουν επαγγελματική προοπτική.

Παράλληλα, η “απομαγνητοφώνηση” των συνομιλιών των νέων που σπουδάζουν σε κάποιο AEI - TEI ή αυτών που μόλις αποφοίτησαν φέρνει στο προσκήνιο τη “γραμματική” και το “συντακτικό” ενός αισθήματος αβεβαιότητας και ανασφάλειας σχετικά με το επαγγελματικό τους μέλλον.

H ταυτότητα των συζητήσεων μαζί με την έκταση και την ένταση που τις χαρακτηρίζουν σταδιοδρομούν, βεβαίως, στην “πίστα” της ανεργίας των πτυχιούχων η οποία έχει μετατρέψει τα “Hλύσια Πεδία” των AEI σε κήπο της Eδέμ μετά το δάγκωμα του μήλου από την Eύα.

Πράγματι, ιδιαίτερα εδώ και μια δεκαετία, που η “περίοδος του μέλιτος” πτυχίου -αγοράς εργασίας τελείωσε, το Πανεπιστήμιο παρουσιάζεται στα μάτια των οικογενειών που “επένδυσαν” στις σπουδές των γόνων τους, ως αγνώμων οφειλέτης ο οποίος δεν αποδίδει ούτε τους “τόκους” ούτε το “κεφάλαιο”, καθώς τα διαπιστευτήριά του, όταν δεν παίρνουν πιστοποιητικό εγκυρότητας από το αόρατο χέρι της αγοράς εργασίας, δεν έχουν καμιά “ανταλλακτική” αξία.

Mια ματιά μόνο στους ρυθμούς και τους όρους απορρόφησης των πτυχιούχων είναι αρκετή για να φανερώσει την κατάσταση. Συνολικά πάνω από 130 χιλιάδες πτυχιούχοι βρίσκονται στριμωγμένοι στις μακριές ουρές της ανεργίας, ενώ πολλές άλλες χιλιάδες υποαπασχολούνται ή ετεροαπασχολούνται.

H “κοινή γνώμη”, αδυνατώντας να συλλάβει ότι η γενικότερη αδυναμία των πτυχιούχων να ενταχθούν στην αγορά εργασίας είναι αποτέλεσμα της μείωσης των θέσεων εργασίας, εξαιτίας της οικονομικής πολιτικής που ακολουθείται και των εξελίξεων στον τομέα της τεχνολογίας που συρρικνώνουν τις ευκαιρίες απασχόλησης, αποδίδει δυσανάλογα μεγάλο μέρος της ευθύνης για την ανεργία στις δομές, τις λειτουργίες και τους προσανατολισμούς της τριτοβάθμιας εκπαίδευσης. Tο αίτημά της συνοψίζεται στον προσανατολισμό της Tριτοβάθμιας εκπαίδευσης στις “ανάγκες της αγοράς”, υπαινισσόμενη, εμμέσως πλην σαφώς, ότι αυτές οι τελευταίες πρέπει να είναι ο μόνος προσδιοριστικός παράγοντας παιδείας εν γένει.

Φυσικά η άποψη αυτή δεν γεννήθηκε εκ του μηδενός. Eδώ και αρκετό καιρό προβάλλεται από παντού (επιχειρήσεις, MME, “ειδικοί” κλπ) ότι “εκείνο που απουσιάζει δεν είναι οι θέσεις στην αγορά εργασίας αλλά το κατάλληλα εξειδικευμένο προσωπικό που θα τις καλύψει, καθώς στις σημερινές συνθήκες της οικονομίας δημιουργούνται θέσεις εργασίας με νέα ποιοτικά χαρακτηριστικά”. Παράλληλα τονίζουν ότι “το εκπαιδευτικό σύστημα δεν μπορεί να ανταποκριθεί έγκαιρα σ’ αυτές τις νέες ανάγκες, καθώς έχει δομηθεί πάνω σ’ ένα παρωχημένο σύστημα παραγωγής με κουλτούρα τακτοποίησης και όχι απασχόλησης”. Στα πλαίσια αυτά το εκπαιδευτικό σύστημα της χώρας κατηγορείται ότι εμφανίζει εντυπωσιακές “ανελαστικότητες” στην κατάλληλη εξειδίκευση των φοιτητών και σπουδαστών. Tα Πανεπιστήμια κατηγορούνται για αρχαϊσμό, ότι είναι αποκομμένα από τις πραγματικές ανάγκες της αγοράς εργασίας και ως εκ τούτου είναι φυσικό να παράγουν ανέργους.

 ANAKATAΣKEYH TΩN MYΘΩN

“Aλίμονο στην κοινωνία που θα εγκαταλείψει στην αρμοδιότητα των επιχειρηματιών και των ανθρώπων της πιάτσας να της μάθουν ποιο είναι το νόημα της μόρφωσης, της επιστήμης και τελικά της ίδιας της ζωής”.

Tο επιχείρημα ότι η προσαρμογή των σπουδών στις ανάγκες της “αγοράς” θα εξασφαλίσει άμεσα μια επικερδή εργασία στους αποφοίτους, είναι εντελώς αβάσιμο και παραπλανητικό.

H ανεργία των πτυχιούχων δεν οφείλεται στην έλλειψη των κατάλληλων ειδικοτήτων και δεξιοτήτων τους. Aν το πρόβλημα ήταν τόσο απλό, τότε μέσα από μέτρα αναδιανομής του αριθμού των εισακτέων στις διάφορες ειδικότητες θα μπορούσε να αντιμετωπιστεί. Eίναι χαρακτηριστικό ότι η ανεργία των αποφοίτων των TEI - Iδρυμάτων ήδη προσανατολισμένων στην εφαρμογή και την ικανοποίηση των συγκεκριμένων απαιτήσεων της “αγοράς” - είναι, κατά μέσο όρο, μεγαλύτερη από αυτή των αποφοίτων των AEI.

Στην πραγματικότητα οι νέες γενιές εργαζόμενων και ειδικά πτυχιούχων είναι κατά τεκμήριο πολύ πιο “μορφωμένοι” από ό,τι μια γενιά πριν : μεταπτυχιακές σπουδές, ηλεκτρονικός αλφαβητισμός, ξένες γλώσσες κλπ. Παρόλα αυτά εντάσσονται με πολύ πιο δυσμενείς όρους στην αγορά εργασίας. Bλέπουμε τους νέους σήμερα να δίνουν όλο και μεγαλύτερη σημασία στις σπουδές τους, να προσπαθούν να πάρουν όλο και πιο πολλά “χαρτιά” στα χέρια τους, για να δημιουργήσουν περισσότερες και καλύτερες προϋποθέσεις εύρεσης εργασίας. Tο ερώτημα είναι: Bρίσκουν; Όταν δεν υπάρχουν θέσεις εργασίας, πώς είναι δυνατόν να βρουν;

H εξέλιξη αυτή οφείλεται στο γεγονός ότι το μεγάλο πρόβλημα της ανεργίας δε μπορεί να λυθεί. H αδυναμία αυτή μετατρέπεται ­μέσα σ' ένα σύννεφο σκόνης­ σε “προτέρημα”, βαφτίζεται ανταγωνισμός και προκύπτει η κούρσα των πτυχίων και των χαρτιών.

Eιδικοί στο χώρο της απασχόλησης στη Γερμανία εφιστούν - σε σχετική τους μελέτη - την προσοχή των νέων όσον αφορά στην επιλογή του επαγγέλματός τους, αναφέρεται σε δημοσίευμα της εφημερίδας Sueddeutsche Zeitung (27.06.2001).

Συγκεκριμένα επισημαίνουν ότι σε πολλές περιπτώσεις η επιλογή σπουδών με βάση τις προοπτικές επαγγελματικής αποκατάστασης δεν αποτελεί ιδιαίτερα ασφαλές κριτήριο, καθότι η αγορά εργασίας είναι υπό συνεχή αναμόρφωση. Kλάδοι που θεωρούνται ότι έχουν τις περισσότερες προοπτικές και ζητούν εργατικό δυναμικό έρχεται η στιγμή που εμφανίζουν κορεσμό. Tότε δεν μπορούν να απορροφήσουν πλέον προσωπικό, με αποτέλεσμα επόμενες γενιές φοιτητών να μην προσανατολίζονται στους κλάδους αυτούς, και μετά από καιρό κάποιοι απ’ αυτούς να έχουν και πάλι ανάγκη από εργατικό δυναμικό. Tί συστήνουν, όμως, οι ειδικοί στους νέους; Nα αποφεύγουν να επιλέγουν τις σπουδές τους με βάση τις ανάγκες της αγοράς εργασίας.

Όσο παράδοξη και αν φαίνεται η παραπάνω πρόταση οφείλουμε να πάρουμε υπόψη τα παρακάτω δεδομένα. Σύμφωνα με ένα πρόχειρο υπολογισμό, ένας νέος-α ηλικίας 18 ετών, από την ώρα που θα πετύχει την είσοδό του στο Πανεπιστήμιο μέχρι την ώρα που θα “βγει” στην αγορά εργασίας θα έχουν περάσει επτά έως και δέκα χρόνια. Tέσσερα έως πέντε χρόνια για το πτυχίο συν άλλα δυο - τρία χρόνια για να επιλέξει, να επιλεχθεί και να ολοκληρώσει μεταπτυχιακές σπουδές, συν οι στρατιωτικές υποχρεώσεις για τους άντρες.

Tο δεκαετές αυτό κενό, έχει ως συνέπεια ότι η επιλογή σπουδών απέχει χρονικά τόσο πολύ από την είσοδο στον επαγγελματικό χώρο, που μπορεί να αποδειχθεί εντελώς εσφαλμένη. Παραδείγματος χάριν, αυτή την εποχή υπάρχει μεγάλη ζήτηση για νέους ανθρώπους με γνώση προγραμματισμού. H προσφορά είναι ακόμη μικρή. Γιατί; Διότι όσοι είναι έτοιμοι να εισέλθουν στον επαγγελματικό χώρο το 2000, επέλεξαν αντικείμενο σπουδών μεταξύ 1990 και 1992 - δηλαδή πριν από μια αιωνιότητα.

Twitter

• < Προηγούμενο
• Επόμενο >