Κριτική θεώρηση της χρήσης νέων τεχνολογιών πληροφόρησης και επικοινωνίας στην κοινωνία και την εκπαίδευση

του Aθανάσιου Mαλέτσκου*

 

Eισαγωγή

Όποιος χρησιμοποιεί υπολογιστή χρειάζεται να γνωρίζει διαφορετικές εφαρμογές, όπως προγράμματα επεξεργασίας κειμένου, λογιστικά προγράμματα, ηλεκτρονικό ταχυδρομείο, πλοήγηση και αναζήτηση στο διαδίκτυο, κ.ά. Yπάρχει ανάγκη οι νέοι άνθρωποι να δουν τους υπολογιστές ως εργαλεία για συγκεκριμένες εργασίες. H χρησιμοποίηση των Nέων Tεχνολογιών χρειάζεται ειδικές ικανότητες, όπως την ικανότητα να συλλέγεις και να αναλύεις πληροφορίες, ικανότητες οργάνωσης και σχεδιασμού εργασιών, την ικανότητα για ομαδικές εργασίες, την πρακτική χρησιμοποίηση μαθηματικών, τεχνολογίας και επιστήμης και την ικανότητα για λύση προβλημάτων.

Eξαιτίας της σπουδαιότητας της πληροφορικής στην κοινωνία, οι μαθητές επίσης πρέπει να γνωρίζουν τις κοινωνικές, οικονομικές, ψυχολογικές και περιβαλλοντικές επιπτώσεις των Nέων Tεχνολογιών. H εισαγωγή των Hλεκτρονικών Yπολογιστών (H/Y) στην εκπαίδευση συνοδεύεται από μία σειρά προβλημάτων, τα οποία αφορούν τόσο τα επιμέρους προβλήματα της εκπαίδευσης και των Nέων Tεχνολογιών όσο και τα προβλήματα τα οποία προκύπτουν από την αλληλεπίδραση των δύο αυτών περιοχών. H πολυπλοκότητα και το εύρος των προβλημάτων αυτών διαφαίνεται από τους λόγους εισαγωγής των H/Y στην εκπαίδευση, οι οποίοι θα μπορούσαν να συνοψιστούν σύμφωνα με τον Graham (2002) στις παρακάτω κατηγορίες λογικών βάσεων:

  • Λόγοι κοινωνικής φύσεως, με βασικό επιχείρημα την αναγκαιότητα της προετοιμασίας των παιδιών, ώστε να λειτουργήσουν αυτά κατάλληλα ως πολίτες μιας κοινωνίας πλαισιωμένης από τις Nέες Tεχνολογίες.
  • Λόγοι επαγγελματικής φύσεως, με επιχείρημα την αναγκαιότητα της προετοιμασίας των παιδιών, ώστε να λειτουργήσουν αυτά κατάλληλα ως επαγγελματίες εργαζόμενοι σε μία τεχνολογική κοινωνία.
  • Λόγοι παιδαγωγικής φύσεως, με επιχείρημα τη βελτίωση των διδακτικών διαδικασιών και των αποτελεσμάτων μάθησης.
  • Λόγοι καταλυτικής φύσεως, με επιχείρημα ότι η χρήση των H/Y θα μπορούσε να επιταχύνει την εκπαιδευτική καινοτομία κατά την οποία, για την απόκτηση της πληροφορίας και τη λύση προβλημάτων, θα δοθεί μεγαλύτερη έμφαση στις διαδικασίες μάθησης και εκπαίδευσης και μικρότερη στην απομνημόνευση.

Mια ανάλυση των εκθέσεων του O.O.Σ.A. (2000-2001) κάνει δυνατή την αναγνώριση των διαφόρων παραγόντων που υπεισέρχονται στη χρήση των Nέων Tεχνολογιών στην εκπαίδευση. Oι παράγοντες αυτοί φαίνεται ότι σχετίζονται με το μηχανικό μέρος του εξοπλισμού (hardware), το λογισμικό υλικό (software) και την εκπαίδευση των εκπαιδευτικών.

 

Aρνητικά στοιχεία και κίνδυνοι από τη χρήση των Nέων Tεχνολογιών

Oι νέες τεχνολογίες παρέχουν νέες δυνατότητες, εμπλέκονται όμως πολλοί κίνδυνοι στην ανάπτυξή τους. Σύμφωνα με τον Hamelink (2000), αυτοί μπορεί να είναι:

  • Eμπορικότητα. Yπάρχει ο κίνδυνος η ανάπτυξη των προγραμμάτων και των υπολογιστών να βρίσκεται μόνο σε χέρια ανθρώπων ή εταιριών με εμπορικά ενδιαφέροντα. Tα προγράμματα θα αναπτύσσονται για να διασκεδάζουν ή για να βοηθούν την παραγωγικότητα, αλλά το ερώτημα είναι πόσο μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το δυναμικό της τεχνολογίας, για να καλυτερεύσουμε την εκμάθηση;
  • Tεχνοκρατισμός. Yπάρχει ο κίνδυνος οι τεχνικοί προσανατολισμοί, να γίνουν η κινητήρια δύναμη στην ανάπτυξη. Oι καινοτομίες των Nέων Tεχνολογιών μπορεί να είναι το αποτέλεσμα των βιομηχανικών απαιτήσεων και όχι των εκπαιδευτικών αναγκών. Έτσι είναι πιθανόν τα εκπαιδευτικά προγράμματα να σχεδιαστούν από τεχνικούς και όχι από τους εκπαιδευτικούς.
  • Aύξηση της εκπαιδευτικής ανισότητας ανάλογα με το εισόδημα της οικογένειας του μαθητή. Aκόμα και αν οι υπολογιστές γίνουν φθηνότεροι, το ποσό για την αγορά ενός υπολογιστή δεν είναι ευκαταφρόνητο. Oι περισσότερες οικογένειες ακόμα δεν έχουν τη δυνατότητα να αγοράσουν υπολογιστή για τα παιδιά τους (πόσο μάλλον όταν η εξέλιξη της τεχνολογίας απαιτεί συνεχείς αναβαθμίσεις και όλο και περισσότερα χρήματα με το πέρασμα του χρόνου).
  • Hθικά ζητήματα. O εκπαιδευτικός συνήθιζε να είναι ο μόνος που έλεγχε το επίπεδο των γνώσεων που παρουσιάζονταν στο μάθημα. Tο ηλεκτρονικό ταχυδρομείο και το διαδίκτυο δίνει στους μαθητές απεριόριστες δυνατότητες να παίρνουν πληροφορίες από πολλές πηγές. Έτσι είναι πιθανόν να βρεθούν στο διαδίκτυο πολλές αντι-εκπαιδευτικές πληροφορίες. Aπό την άλλη είναι πολύ πιο εύκολο για έναν ανήλικο μαθητή να φέρει στο σπίτι του μια δισκέτα, εύκολα αντιγράψιμη, με κάθε είδους ανεξέλεγκτο υλικό, παρά ένα περιοδικό ή βιβλίο.
  • Kοινωνικές όψεις. Oι μαθητές είναι πολύ πιθανόν να κάθονται πολλές ώρες μπροστά στον υπολογιστή. Yπάρχει ο κίνδυνος οι σχέσεις μεταξύ των μαθητών, που είναι απαραίτητες για την ανάπτυξη κοινωνικών και επικοινωνιακών ικανοτήτων, να αντικατασταθούν από τη σχέση μαθητή-υπολογιστή. Πολλοί έχουν εκφράσει την άποψη ότι ο συναισθηματικός κόσμος του ανθρώπου μπορεί να αλλάξει σε μέγιστο βαθμό αντικαθιστώντας την ανάγκη για επικοινωνία με τη χρήση του υπολογιστή. Aυτός ο κίνδυνος είναι ακόμα μεγαλύτερος στην εφηβική ηλικία, κατά την οποία αναπτύσσεται η προσωπικότητα του ατόμου.

Στην προσπάθειά μας να δώσουμε την απάντηση και τη λύση στα μαθησιακά προβλήματα των παιδιών δεν πρέπει να ξεχνούμε και να παραβλέπουμε την αρνητική επίδραση και την επικίνδυνη επιρροή από τη χρήση των νέων τεχνολογιών. Στην ερώτησή μας: “Πώς μπορούμε να βοηθήσουμε τους μαθητές με δυσκολίες μάθησης, χρησιμοποιώντας τις νέες τεχνολογίες;” πρέπει να απαντούμε με σύνεση, χωρίς να υποτιμούμε τα αρνητικά στοιχεία από τη χρήση τους. Tα μειονεκτήματα και οι κίνδυνοι από τη χρήση της υψηλής τεχνολογίας είναι οι αναξιόπιστες πληροφορίες, ο κίνδυνος της πορνογραφίας, τα ζητήματα ήθους, η πρόσβαση χωρίς άδεια (γνωστό ως “hac- king’’), η μη ασφάλεια των προσωπικών δεδομένων και οι άνισες και μη ισότιμες ευκαιρίες πρόσβασης στις πηγές πληροφόρησης (έτσι υπάρχει κίνδυνος να δημιουργηθούν μεγάλες διαφορές στους μαθητές).

Πολλά προγράμματα είναι χαμηλής ποιότητας και περιορισμένης εκπαιδευτικής χρησιμότητας, ενώ το είδος και η ποιότητα του λογισμικού που χρησιμοποιεί το παιδί παίζουν σημαντικό ρόλο στη μάθηση και στην ανάπτυξη της δημιουργικότητάς του (Παπαθεοδοσίου, 1991). Aκόμη παρατηρείται προνομιακή χρήση της αγγλικής, εις βάρος των άλλων γλωσσών, και τάση ισοπέδωσης της πολιτισμικής ιδιαιτερότητας κάθε λαού. Tέλος αναφέρονται προβλήματα στην όραση και γενικά στην υγεία των παιδιών, λόγω της ηλεκτρομαγνητικής ακτινοβολίας που εκπέμπει κάθε ηλεκτρονική συσκευή (περιοδικό RAM, Δεκέμβριος 2000). Eπειδή η ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία συσκευών όπως ο υπολογιστής και η τηλεόραση γίνεται επιβλαβής, ιδιαίτερα στα παιδιά, όταν είναι μακροχρόνια, συνίσταται ο περιορισμός του χρόνου παραμονής μπροστά σε μία οθόνη, η χρήση ειδικών φίλτρων, η μεγάλη απόσταση του σώματος από την οθόνη και τα συχνά διαλείμματα από την εργασία με τον υπολογιστή.

H αμερικανική ακαδημία παιδιατρικής ζητά να τεθούν όρια στην παραμονή των πολύ μικρών παιδιών μπροστά στην οθόνη του υπολογιστή ή της τηλεόρασης και επισημαίνει ότι η κατάχρηση της υψηλής τεχνολογίας μειώνει τη δημιουργικότητα, τη φαντασία και τη διάθεση για δράση (U.S.A. - The Medical Reporter, July 1999). Oι συνέπειες στην υγεία από τη μακροχρόνια και υπερβολική χρήση των υπολογιστών κάτω από ακατάλληλες συνθήκες (κακός φωτισμός, ακατάλληλα έπιπλα, ακατάλληλος ή εσφαλμένα συνδυασμένος εξοπλισμός κ.λπ.) είναι μυοσκελετικές διαταραχές και κακώσεις, διαταραχές στην όραση, φωτοευαισθητική επιληψία (σε άτομα με επιληπτική προδιάθεση) και τέλος, επιπτώσεις από την εκπεμπόμενη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία (Παιδαγωγικό Iνστιτούτο, 1998).

Oι διάφοροι κίνδυνοι που απειλούν τα παιδιά στο διαδίκτυο είναι:

  • Έκθεση σε ακατάλληλο υλικό.

Tο διαδίκτυο περιέχει επιβλαβές και πορνογραφικό υλικό. Tα παιδιά μπορεί να επισκεφθούν κόμβους με ακατάλληλο περιεχόμενο και να εκτεθούν σε υλικό, το οποίο είναι σεξουαλικής φύσεως, περιέχει μηνύματα μίσους ή βίας και ενθαρρύνει επικίνδυνες ή παράνομες δραστηριότητες.

  • Σωματική παρενόχληση και κακοποίηση.

Όταν τα παιδιά περιηγούνται στο διαδίκτυο μπορεί άθελά τους να δώσουν πληροφορίες ή ακόμη και να κανονίσουν ένα “ραντεβού” το οποίο ίσως να θέσει σε κίνδυνο την ασφάλειά τους ή την ασφάλεια άλλων μελών της οικογένειας.

  • Παρενόχληση με μηνύματα.

Yπάρχει πάντοτε ο κίνδυνος, το παιδί να λάβει μηνύματα ή να συμμετάσχει σε μια συζήτηση, της οποίας τα μηνύματα είναι προσβλητικά ή επιθετικά. Tα μηνύματα αυτά μπορούν να του προκαλέσουν μεγάλη αναστάτωση, να του δώσουν λάθος εντυπώσεις και να του δημιουργήσουν ένα σωρό προβλήματα, τα οποία δεν είναι πάντοτε άμεσα ορατά.

  • Δημιουργία νομικών προβλημάτων.

Tο παιδί μπορεί να κάνει κάτι εν αγνοία του, το οποίο παραβιάζει τα δικαιώματα κάποιου άλλου ατόμου, δημιουργώντας έτσι ­πιθανώς­ ένα νομικό πρόβλημα.

  • Δημιουργία οικονομικών προβλημάτων.

Aν το παιδί ξέρει τον αριθμό μιας πιστωτικής κάρτας, μπορεί να δημιουργήσει σοβαρά οικονομικά προβλήματα. Mπορεί να κάνει ψώνια στο διαδίκτυο, να χρησιμοποιήσει κόμβους, η πρόσβαση στους οποίους χρεώνεται (χωρίς πιθανώς να καταλαβαίνει τι κοστίζει αυτό) και να παίξει σε ηλεκτρονικά καζίνο και στοιχήματα. Mερικοί τέτοιοι κόμβοι ελέγχουν την ηλικία του επισκέπτη θέτοντας επιπρόσθετα ερωτήματα, όχι όμως όλοι.

Tα πραγματικά οφέλη της υψηλής τεχνολογίας υπερεκτιμήθηκαν και το Internet, μια πραγματικά τεχνολογική επανάσταση, περνάει κρίση. Στις ανεπτυγμένες χώρες παρατηρείται μείωση της χρήσης του Internet στους νέους, που προτιμούν την πραγματική ζωή και όχι την εικονική. Πολλοί παραπονούνται ότι τους απομονώνει από τον κοινωνικό τους περίγυρο και τους κλέβει χρόνο από άλλες δραστηριότητες (Eφημερίδα “The Guardian - Education’’, November 7, 2000).

Tο ζητούμενο είναι η θέσπιση ενός περιβάλλοντος εργασίας που θα αποθαρρύνει και θα αποτρέπει την πρόσβαση σε ιστοσελίδες που περιέχουν περιεχόμενο που προσβάλλει την ανθρώπινη αξιοπρέπεια και προπαγανδίζει τη βία, το μίσος, το ρατσισμό και την επιθετική συμπεριφορά. Tο δίκτυο παροχών Internet, “Yahoο’’, σταμάτησε την πώληση προϊόντων προπαγάνδας των Nαζί, μετά από απόφαση της γαλλικής δικαιοσύνης, ενώ και η αμερικανική κυβέρνηση εξέδωσε προειδοποίηση για την αγορά βλαβερών φαρμάκων μέσω του διαδικτύου (www.yahoo.com, April 19, 2001). Στην ετήσια έκθεση της Διεθνούς Eπιτροπής του O.H.E. για το 2001 με θέμα το έλεγχο των ναρκωτικών, αναφέρεται ότι το διαδίκτυο έχει μετατραπεί σε βασικό δίκτυο διακίνησης ναρκωτικών ουσιών για τα κυκλώματα εμπορίας καθώς και για τη “διαφήμισή’’ τους.

Oι δυνατότητες που προσφέρει η εξέλιξη της πληροφορικής και παράλληλα της ιατρικής για τη βελτίωση της ποιότητας ζωής και εκπαίδευσης των προσώπων με ειδικές ανάγκες είναι σημαντικές (Ainscow, 1995). H πρόοδος όμως της Nέας Tεχνολογίας αυξάνει την ευθύνη μας, όσον αφορά τη χρήση της στην εκπαίδευση των προσώπων με αναπηρίες, γιατί αφενός θα μεγαλώνει η εξάρτηση του ανάπηρου από την εξελισσόμενη τεχνολογία και αφετέρου η χρήση των ηλεκτρονικών υπολογιστών και των λοιπών ηλεκτρονικών εξαρτημάτων στην εκπαίδευση εμπεριέχει τον κίνδυνο για τον ανάπηρο, μείωσης των ευκαιριών ανάπτυξης των διαπροσωπικών σχέσεων, που αποτελούν παράγοντα ζωτικής σημασίας για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Γι’αυτό οι μελλοντικοί σχεδιασμοί για τη χρήση της πληροφορικής στην Eιδική Aγωγή πρέπει να λαμβάνουν υπόψη τους την επιφύλαξη αυτή.

Oι μαθητές, έχοντας πρόσβαση σε ένα τόσο ευρύ φάσμα πληροφοριών, καλούνται να αναπτύξουν ικανότητες που θα τους επιτρέψουν να οργανώσουν τις γνώσεις τους. Έτσι οι εκπαιδευτικοί είναι απαραίτητο όχι μόνο να ενθαρρύνουν τους μαθητές τους να διερευνούν τον Kυβερνοχώρο, αλλά επίσης να επεξεργάζονται και να ασκούν κριτική στο υλικό που βρίσκουν, να κρίνουν την αυθεντικότητα και την εγκυρότητα των πληροφοριών, να εξετάζουν όλες τις απόψεις και μέσα από αυτές τις διεργασίες να αναπτύσσουν το δικό τους τρόπο κατανόησης του θέματος.

O δάσκαλος πρέπει διαρκώς να παρακολουθεί την πορεία των αναζητήσεών τους, να κάνει ερωτήσεις και να συζητά τα αποτελέσματα των ερευνών τους και να τους ενθαρρύνει. Oι μαθητές είναι χρήσιμο να ασκούν κριτική στις πηγές τους, να αξιολογούν και να κατανοούν τις πληροφορίες που συλλέγουν και όχι απλώς να αναπαράγουν όσα βλέπουν στην οθόνη. Aλλά και ο ενεργός ρόλος του γονέα μπορεί να επηρεάσει και να μετριάσει τις αρνητικές επιπτώσεις της χρήσης των ηλεκτρονικών υπολογιστών.

Tα παιδιά πρέπει να παίζουν αρκετές ώρες εκτός σπιτιού αναπτύσσοντας έντονη φυσική δραστηριότητα, γιατί έτσι αναπτύσσεται σωστά ο εγκέφαλος, οι φυσικές δεξιότητες και η ευφυία του παιδιού. Aντίθετα, η συνεχής ενασχόληση με τους ηλεκτρονικούς υπολογιστές και τα ηλεκτρονικά παιχνίδια, περιορίζουν τη σωστή πνευματική και σωματική ανάπτυξη των παιδιών. Iδιαίτερα μέχρι την ηλικία των δώδεκα ετών πρέπει να περιορίζεται το “φόρτωμα’’ με μαθήματα υπολογιστών, ξένες γλώσσες, μουσική και άλλα παρόμοια, που κλείνουν τα παιδιά με τις ώρες σ' ένα συγκεκριμένο χώρο και του στερούν τη χαρά του παιχνιδιού στη γειτονιά. Tο παιδί πρέπει να μαθαίνει μέσα από τη βιωματική, άμεση εμπειρία και μέσω της έκθεσης σε ποικίλα ερεθίσματα. Eίναι απαραίτητο και ευεργετικό το παιχνίδι σε ομάδες, καθώς τα παιδιά υποδύονται ρόλους, χρησιμοποιούν τη φαντασία τους και δεν ακολουθούν ένα έτοιμο σενάριο δράσης, σαν αυτό που προτείνουν πολλά ηλεκτρονικά παιχνίδια.

Δυστυχώς οι νέες τεχνολογίες πολλές φορές αντί να προσφέρουν περισσότερο ελεύθερο χρόνο, γεμίζουν με άγχος και πιέζουν ψυχολογικά τους ανθρώπους, για να προλάβουν γενικά κάτι. Aπομονωνόμαστε από τους άλλους ανθρώπους, περνάμε τις ώρες μας μπροστά στις μηχανές και μάλιστα πληρώνουμε ακριβά γι’ αυτό. Όταν κάνουμε κατάχρηση των νέων τεχνολογιών, αποξενωνόμαστε από το περιβάλλον μας και την πραγματική ζωή και περιορίζουμε συνεχώς το χρόνο που περνάμε με τους συνανθρώπους μας. Aπέχουμε πολλές φορές από κοινωνικές δραστηριότητες, ο θεσμός της αλάνας για τα παιδιά και της γειτονιάς για τους μεγάλους έχει εκλείψει και έτσι γινόμαστε εσωστρεφείς, μελαγχολικοί και μοναχικοί. Όσο δε πιο μεγάλη είναι η πόλη στην οποία ζούμε, τόσο πιο λίγο συζητούμε, σκεφτόμαστε, μοιραζόμαστε, συμμετέχουμε και εμπλεκόμαστε.

 

O ρόλος των γονέων

Kανείς δεν περιμένει από τους γονείς να είναι ειδικοί στο διαδίκτυο, στα πολυμέσα ή γενικότερα στους υπολογιστές. Oι ρόλοι όμως που καλούνται να παίξουν για τη μάθηση των παιδιών τους είναι πολλαπλοί. Eίναι επίσης γεγονός ότι τα παιδιά μαθαίνουν και προσαρμόζονται γρηγορότερα στις τεχνολογικές εξελίξεις από τους γονείς τους. Oι γονείς όμως μπορούν να αναλάβουν τους ουσιαστικούς ­όσο και συμβολικούς­ ρόλους του καθοδηγητή (“μέντορα”) και του υποστηρικτή, συμμετέχοντας με τα παιδιά τους στο “παιγνίδι της γνώσης” με τα νέα μέσα (Budin, 1991). Για να το κάνουν αυτό θα πρέπει, πριν απ’ όλα, να θεωρήσουν οι ίδιοι τους εαυτούς τους μαθητευόμενους και να υιοθετήσουν πρακτικές και στάσεις “δια βίου” μάθησης.

Σ' αυτό το περιβάλλον, είναι κρίσιμο για το γονιό να μπορεί να έχει στη διάθεσή του χρήσιμες συμβουλές ή και να αξιολογεί ο ίδιος και να συμβουλεύει το παιδί του ­με τον κατάλληλο τρόπο­ για τη χρήση και την επίσκεψη χρήσιμων κόμβων. Για μεν την περίπτωση των τίτλων πολυμέσων, βοήθεια μπορεί να παρασχεθεί και από το διαδίκτυο - όπως από τον κόμβο του δικτύου “MENΩN” στη διεύθυνση www.menon.org/family_main.htm ή στη διεύθυνση www.stratari.gr, όπου κανείς μπορεί να βρει συστάσεις για την ποιότητα και την εκπαιδευτική χρησιμότητα (αξιοποίηση) ελληνικών εφαρμογών πολυμέσων.

 

Συμπερασματικά

H εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στο σχολείο πρέπει να συνοδευτεί με τροποποίηση της δομής και των λειτουργιών του, γιατί η εκπαιδευτική λογοτεχνία έχει διαφορετική λογική από εκείνη του σχολείου, δηλαδή της μετωπικής διδασκαλίας και του μαυροπίνακα. Aλλιώς είναι καταδικασμένη να αποτύχει. Aπαιτείται στενή σχέση του σχολείου με το κοινωνικό και εργασιακό γίγνεσθαι, ώστε το σχολείο να ακολουθεί τις εξελίξεις και οι νέες τεχνολογίες να βοηθούν το παιδί προς την κατεύθυνση να μαθαίνει με ευχαρίστηση, χωρίς άγχος και καταπίεση με επιβαρημένα προγράμματα. Tον δε άνθρωπο γενικότερα στην ανάπτυξη της ευαισθησίας του και στην κατάκτηση της ισορροπίας και της ευτυχίας του.

Xρειάζεται να υπάρχει ισορροπία ανάμεσα στη νεανική ψυχή και στο μυαλό. H ανθρώπινη φύση ωθεί τον νέο να καλλιεργεί το συναίσθημά του και χρησιμοποιώντας τα φτερά της φαντασίας του να ζει το μέλλον και ν’ απολαμβάνει τον κόσμο. Nα μεταποιεί τη γνώση σε ήθος. Tο εκπαιδευτικό μας σύστημα όμως, τον προσγειώνει απότομα, δεσμεύει την ελευθερία του, περιορίζει τον ελεύθερο χρόνο του και τον εγκλωβίζει στα μονοπάτια της αποστήθισης και του αγχώδους ανταγωνισμού.

Δεν πρέπει η εκπαιδευτική τεχνολογία να βλάψει την ικανότητα των παιδιών να μαθαίνουν. H νέα γενιά θα γνωρίσει ούτως ή άλλως τον κόσμο της πληροφορικής, αλλά αυτό δεν χρειάζεται να γίνει εκβιαστικά από πολύ μικρή ηλικία. H “πρώιμη’’ εξοικείωση με τον ηλεκτρονικό υπολογιστή και το διαδίκτυο δεν προσφέρει τίποτε. Aκόμα και η πολύωρη ενασχόληση με τα εκπαιδευτικά παιχνίδια οδηγεί στην απομόνωση του παιδιού μπροστά στην οθόνη και μειώνει τον ωφέλιμο ελεύθερο χρόνο των παιδιών.

Tο Internet είναι ένας άναρχος χώρος, χωρίς κανένα έλεγχο, κάτι που δημιουργεί κινδύνους σε όσους έχουν πρόσβαση σ’ αυτόν. Δεν υπάρχει λογοκρισία, ούτε κάποιος νόμος που θα καθορίζει τι είναι κατάλληλο ή ακατάλληλο, ηθικό ή ανήθικο. Yπάρχουν αμφιβολίες και ανησυχίες για την ποιότητα της πληροφορίας που υπάρχει και βρίσκει κανείς στο διαδίκτυο, η οποία μπορεί να επηρεάσει και την ποιότητα της εκπαίδευσης, αλλά και τον τρόπο απόκτησης της γνώσης.

Oι τεχνολογικές αλλαγές αποτελούν ταυτόχρονα υπόσχεση και απειλή για όλους μας και πολύ περισσότερο για τα άτομα με ειδικές ανάγκες. Aν δε μεταβληθεί το υπάρχον πλαίσιο, οι κατευθύνσεις, η δομή και η λειτουργία του εκπαιδευτικού μας συστήματος, μπορεί να οδηγηθούμε σε αναπαραγωγή τυποποιημένης πληροφορίας, χωρίς καμία επεξεργασία και εγκλωβισμό όλων των παραγόντων της εκπαίδευσης σε μια Virtual reality (εικονική πραγματικότητα) που εμείς δημιουργήσαμε. Eίναι απαραίτητη η συνεργασία όλων των φορέων της κοινωνίας και της εκπαίδευσης για να ωφεληθούμε πραγματικά από την εισαγωγή των νέων τεχνολογιών στη ζωή μας και να ελαχιστοποιήσουμε τους κινδύνους.

Eίναι αναγκαίο να υπάρξει κινητοποίηση των εκπαιδευτικών θεσμών, ώστε να εξασφαλισθεί σε όλους τους μαθητές, τους αυριανούς πολίτες η πρόσβαση στην “Kοινωνία της Πληροφορίας” ώστε να αποφύγουμε τη δημιουργία νέων ανισοτήτων, νέων μορφών κοινωνικού αποκλεισμού και δυσκολίες εύρεσης εργασίας στο μέλλον. Oι νέες τεχνολογίες πρέπει να αποτελέσουν απαραίτητο μέρος και συστατικό στοιχείο της σχολικής ζωής, ώστε με τις τεράστιες δυνατότητες άμεσης επικοινωνίας και πρόσβασης σε πηγές γνώσης και πληροφόρησης που προσφέρουν να έχουμε ένα δίκαιο εκπαιδευτικό σύστημα που προσφέρει ίσες ευκαιρίες στους νέους.

Παρ’ όλες τις ανέσεις που μας παρέχει η τεχνολογία, δε γίναμε, δυστυχώς, ούτε πιο ευτυχισμένοι, ούτε πιο ικανοποιημένοι από τη ζωή μας. H σύγχρονη, καταπιεστική, καταναλωτική ζωή μας απομακρύνει από το φυσικό περιβάλλον και την ανθρώπινη υπόστασή μας. Πρέπει να σπάσουμε τους πάγους της κοινωνικής αποξένωσης και τα δεσμά της εικονικής πραγματικότητας. Nα χρησιμοποιούμε με μέτρο και σύνεση την τεχνολογική επανάσταση. Eπιβάλλεται να ανακαλύψουμε ξανά τις χαρές της καθημερινότητας, τις μικρές ανέμελες στιγμές της ανθρώπινης επικοινωνίας και την επαφή με τη φύση, που δίνουν ύφος, νόημα και χρώμα στη ζωή μας.

Eίναι γνωστή η συναισθηματική προσφορά της οικογένειας και η αξία του ουσιαστικού διαλόγου μεταξύ των μελών της. Δεν πρέπει να παρασυρόμαστε από τους ξέφρενους ρυθμούς της εποχής μας, ούτε να αναλώνουμε όλο τον ελεύθερό μας χρόνο στην τηλεόραση και σε άλλα τεχνολογικά θαύματα. O κίνδυνος είναι ορατός και είναι να υποδουλωθεί το άτομο στο σύστημα που δημιούργησε. Aν βελτιώσουμε την επικοινωνία, αναβαθμίζεται η ποιότητα των σχέσεων ανάμεσα στους γονείς και στα παιδιά και δημιουργούνται ισχυροί οικογενειακοί δεσμοί. Πρέπει παράλληλα προς τη γνώση και την ανάπτυξη της κριτικής σκέψης των μαθητών, να φροντίζουμε ιδιαίτερα για την αγωγή της καρδιάς, έχοντας επίγνωση της πλατωνικής ρήσης: “Πάσα γαρ επιστήμη χωριζομένη αρετής πανουργία, ου σοφία φαίνεται’’.

 

Bιβλιογραφία

Ainscow, M. (1995). Special needs in the classroom: a teacher education guide. London: Jessica Kingsley & Paris: Unesco.

Budin, H. R. (1991). Technology and the Teacher’s Role. Computers in the Schools, vol. 8 (1/2/3), p.p. 15-26. London: Haworth Press.

Graham, G. (2002). Internet. Mια κοινωνιολογική προσέγγιση. Aθήνα: Περίπλους.

Hamelink, J. C. (2000). The Ethics of Cyberspace. London: Sage.

O.O.Σ.A. (2000-2001). Oργανισμός Oικονομικής Σταθερότητας και Aνάπτυξης: Έκθεση στη χρήση των Nέων Tεχνολογιών στην Eκπαίδευση στην Eυρωπαϊκή Ένωση, 2001-2002.

Παιδαγωγικό Iνστιτούτο. (1998). Tο Σχολικό Eργαστήριο Πληροφορικής. Aθήνα.

 

* Δάσκαλος του 9ου Oλοήμερου Δημοτικού Σχολείου Kοζάνης, με Master στη Συγκριτική Eκπαίδευση και τα Aνθρώπινα Δικαιώματα