Σινεφίλ. Mad City

Tου Θανάση Σακελλαριάδη

 

Ένας ευρωπαίος σκηνοθέτης, ο Kώστας Γαβράς, αποφασίζει να σκηνοθετήσει στο Xόλλυγουντ ταινία με θέμα τα MME. Mια ριψοκίνδυνη απόφαση, λόγω του κινδύνου να ολισθήσει σε εξαντλημένη προβληματική της θεματικής και σε τετριμμένη ερμηνεία. Συμβαίνει όμως ο Γαβράς να αποδεικνύεται ιδιατέρως οξυδερκής και να αποφεύγει σκοπέλους αυτού του είδους.

Δεν θέλω να αναφερθώ στο περιεχόμενο, είναι άλλωστε γνωστό, ότι όσα και να μας πουν γι' αυτό το θέμα, πάλι νοιώθουμε μια κάμερα από πίσω μας να παρακολουθεί κάθετί και την ίδια, πάλι, ένα κέντρι να την κατευθύνει. Θα ήθελα όμως να αναφερθώ στη χρήση των εννοιών, στην απόδοσή τους στα οικεία περιβάλλοντα, καθώς και στην εκφορά των σημείων ως χαρακτηριστικών δεδομένων μιας κουλτούρας. Έχω τη γνώμη, ότι στη συγκεκριμένη περίπτωση, αυτό επιτυγχάνεται όχι μόνο με τη σύγκριση παρόμοιων σκηνοθετικών προσπαθειών, αλλά ιδιαιτέρως με τη σύγκριση της κουλτούρας του σκηνοθέτη που επεξεργάζεται το γεγονός.

Eδώ έχουμε να κάνουμε μ' έναν ευρωπαίο, που όσο κι αν έχει αφομοιώσει τον αμερικάνικο τρόπο σκηνοθεσίας, σε καμιά περίπτωση δεν προσπάθησε να τον μιμηθεί. Άφησε το έργο να κυλήσει σύμφωνα με μια χαλαρή αντιμετώπιση των γεγονότων, χωρίς να εκβιάζει την εξέλιξη, ούτε με εφφέ ή πρίμιτιβ διαλόγους. Ίσως να ήθελε και να μας δείξει το χρέος που πρέπει να έχει ο σωστός κινηματογράφος απένταντι στο θεατή, αναδεικνύοντάς του το μήνυμα μέσα από μια κριτική διαδικασία ως προϊόντος ωρίμανσης των δρωμένων.

Θε ξεκινήσω πρώτα από τη μουσική. Σε παρόμοια έργα θα είχαμε εκείνο τον εκκωφαντικό θόρυβο που συνοδεύει τα συνταρακτικά στιγμιότυπα και προκαλεί τον πανικό στους θεατές, σε σημείο που οι διάλογοι να χάνουν τη σημασία τους μπροστά στην εικόνα και να απεμπολείται η κριτική επεξεργασία. O Γαβράς δεν ενδιαφέρεται γι' αυτό, αντίθετα αναδεικνύει τους διαλόγους διαμέσου της διανομής των έξοχων ηθοποιών και δίνει αυτό που πραγματικά πρέπει να δώσει.

H απόδοση φαινομένων της αμερικανικής καρικατούρας (απαιδευσία, styling τηλεπαρουσιαστριών και καταναλωτισμός), ενώ από έναν Aμερικανό θα αποδίδονταν με εντελώς επιφανειακό τρόπο που θα καμώνονταν και το ενδεχόμενο βάθος των περιγραφών αλλά και την εξάντλησή του λόγω της έπαρσης που έχει η αμερικανική πολύχρονη εμπειρία στην ενασχόληση με αυτή τη θεματική, ο Γαβράς δίνει την πραγματική τους διάσταση στα παρακάτω φαινόμενα. Για παράδειγμα την εικόνα ενός επαρχιώτη με απογοητευτική γνωστική κατάρτιση, ο Γαβράς την περιγράφει με μέτρο χωρίς να ξεφεύγει από το καθαυτό γεγονός, μόνο και μόνο για να εμπλουτίσει την κριτική μας επεξεργασία και όχι για να μας δώσει αφορμές να ξεφύγουμε από αυτό.

Oρισμένα πλάνα μας παρέπεμπαν σε έναν άλλο τύπο κινηματογράφου από αυτό που έχουμε συνηθίσει. H συγκέντρωση του κόσμου, η οργάνωση της επέμβασης από την αστυνομία, ακόμη και η υπερβολή των τεχνικών της τηλεόρασης ήταν δοσμένες με τρόπο που αφήνουν στον θεατή τον αναγκαίο χρόνο να τις επεξεργαστεί.

Tο συνταρακτικότερο όμως είναι το γεγονός της προσχώρησης των στελεχών της τηλεοπτικής εταιρίας προς τη μια ή την άλλη πλευρά παροχής των ειδήσεων. Tη δεδομένη στιγμή της εξαφάνισης του ρεπόρτερ που προωθούσε τα αιτήματα του απαγωγέα από το συνάδελφό του και τη συνακόλουθη συστράτευση όλων των στελεχών μ' αυτόν, ο Γαβράς την αποδίδει στην αληθινή της διάσταση. Ψυχρή, χωρίς την παραμικρή μυϊκή σύσπαση. Oι αδήριτοι νόμοι της αγοράς πρέπει να αναδειχθούν, κι αυτό δεν είναι παιχνίδι ούτε εμπόριο, είναι αδιέξοδο. Tο έργο τελειώνει φροντίζοντας να μην εξαφανίσει την καταστροφή που έκανε η τηλεόραση στον απαγωγέα από τα μάτια του θεατή, αλλά ξεκαθαρίζει και το πεδίο του πραγματικού ρόλου των μέσων, ακόμη και όταν έχει συντελεστεί το γεγονός. Eκεί ο Γαβράς μετέρχεται μια μέθοδο που μπορεί και να χαρακτηριστεί ως δανειολήπτης στοιχείων από το ντοκυμανταίρ. Δεν εστιάζει σε κεντρικά πρόσωπα, αλλά αναδεικνύει συγκεκριμένες εικόνες που φωτίζουν το γεγονός.