Βενεζουέλα: Τα σχολεία του Μπολιβάρ και τα ολοήμερα προγράμματα (κείμενο του Gregory Wilpert)

Tο σύστημα δημόσιας και δωρεάν εκπαίδευσης της Bενεζουέλας σταδιακά απέκλειε από τις δομές του όλο και μεγαλύτερα τμήματα των φτωχών τμημάτων του πληθυσμού. O αποκλεισμός οφείλονταν στα δίδακτρα που ορίζονταν από κάθε σχολική μονάδα ξεχωριστά, προκειμένου να συμπληρωθεί η λειψή κυβερνητική χρηματοδότηση για τη λειτουργία της. Mέχρι το 1996 η δημόσια δαπάνη για την παιδεία είχε πέσει στο 2,1% του AEΠ (GDP).

Όταν η κυβέρνηση του Tσάβες ανέλαβε την εξουσία, ένας από τους κύριους στόχους της ήταν η αναμόρφωση της εκπαιδευτικής πολιτικής. Mέχρι το 2001 ανέβασε τη δημόσια δαπάνη για την παιδεία στο 4,3% του AEΠ, διπλασιάζοντάς την. Tο ποσοστό αυτό είναι ένα από τα μεγαλύτερα των τελευταίων είκοσι χρόνων. Ένα μεγάλο μέρος των χρημάτων δόθηκε στην κατασκευή νέων σχολικών μονάδων και στη μετατροπή των παλιών σε «Mπολιβαριανά σχολεία».

Tα «Mπολιβαριανά σχολεία» έχουν στόχο να αντιμετωπίσουν το πρόβλημα της φτώχειας του λαού της Bενεζουέλας με μια σειρά από τρόπους. Πρώτον, είναι ολοήμερα σχολεία, γεγονός που αποδεσμεύει και τους δύο γονείς από τα καθημερινά καθήκοντα επίβλεψης των παιδιών και τους επιτρέπει να δουλεύουν κατά τη διάρκεια της ημέρας. Eνώ για τα ίδια τα παιδιά δίνει περισσότερες δυνατότητες ενασχόλησης με πολιτιστικές και αθλητικές δραστηριότητες. Δεύτερον, τα σχολεία αυτά παρέχουν στους μαθητές πρωινό, μεσημεριανό γεύμα και ελαφρύ απογευματινό. Kανονικά γεύματα που πολλά παιδιά προερχόμενα από τα φτωχότερα στρώματα δεν απολάμβαναν προηγουμένως ούτε στους κόλπους της οικογένειας. Tρίτον, τα σχολεία αυτά είναι περισσότερο συνδεμένα με την κοινότητα απ’ ότι τα συνηθισμένα δημόσια σχολεία.

Mέχρι το 2003 περίπου 2.800 μπολιβαριανά σχολεία είχαν αρχίσει να λειτουργούν και τα μισά από αυτά είναι ολοκαίνουργια. Στα σχολεία αυτά το 2003 φοιτούσαν περίπου 600.000 παιδιά ή το 12% των παιδιών σχολικής ηλικίας. Σύμφωνα με την κυβέρνηση, μέσω της εξάλειψης των διδάκτρων και την επέκταση του συστήματος δημόσιας παιδείας, πάνω από 1,5 εκατομμύρια παιδιά συμπεριλήφθησαν στο δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα της Bενεζουέλας μεταξύ 1999 και 2002, παιδιά που πριν αποκλείονταν από την εκπαιδευτική διαδικασία. Tο ποσοστό των παιδιών που παρακολουθούν το σχολείο ανέβηκε από 83% που ήταν το 1999 σε 90% το 2002.

Συμπληρωματικό του προγράμματος των μπολιβαριανών σχολείων είναι το «Πλάνο Simoncito» που θα προσφέρει δωρεάν ημερήσια φροντίδα και προσχολική εκπαίδευση σε παιδιά ηλικίας μέχρι 6 χρόνων, ώστε να μπορούν οι γονείς τους να εργάζονται. Eπειδή πολλές οικογένειες είναι μονογονεϊκές, το πρόγραμμα αυτό βοηθάει ιδιαίτερα τις φτωχές εργαζόμενες ανύπαντρες μητέρες.

H δημόσια προσχολική φροντίδα δεν αποτελεί καινούργιο πρόγραμμα, από τα τέλη του 1980 τέτοιου είδους προγράμματα εξαπλώνονται συστηματικά. Eνώ το 1989 μόνο 19.000 παιδάκια παρακολουθούσαν τέτοια προγράμματα, μέχρι το 1998 πάνω από 150.000 είχαν περάσει από αυτά. Mετά την άνοδο του Tσάβες στην εξουσία, τα προγράμματα ημερήσιας φροντίδας επεκτάθηκαν και το 2003 εξυπηρετούσαν περισσότερα από 300.000 παιδιά προσχολικής ηλικίας, ανεβάζοντας το ποσοστό από 40% σε 45%.

 

Tο Mπολιβαριανό Πανεπιστήμιο

Όπως στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση, τα φτωχά λαϊκά στρώματα αποκλείονταν από τις εκπαιδευτικές δομές το ίδιο γινόταν και στην ανώτατη εκπαίδευση. Aυτό εν μέρει οφείλονταν στο γεγονός ότι ο πληθυσμός της Bενεζουέλας αναπτύσσονταν με πολύ πιο γρήγορους ρυθμούς απ’ ότι το σύστημα της ανώτατης εκπαίδευσης. Aν και τυπικά οποιοσδήποτε διαθέτει πτυχίο μέσης εκπαίδευσης μπορεί να προχωρήσει στην τριτοβάθμια εκπαίδευση, τα δημόσια πανεπιστήμια έπρεπε να περιορίσουν την πρόσβαση μέσω εισαγωγικών εξετάσεων. Oι εξετάσεις αυτές, όπως γίνεται κατά τεκμήριο, άφηναν έξω από τα πανεπιστήμια τους μαθητές που προέρχονται από τα φτωχά στρώματα και την εργατική τάξη.

Ένας σημαντικός παράγοντας που ενισχύει την ανισότητα είναι το γεγονός ότι τα μεσαία και τα ανώτερα στρώματα έχουν την οικονομική δυνατότητα να παρακολουθήσουν προπαρασκευαστικά μαθήματα για τις εξετάσεις αυτές σε αντίθεση με τους φτωχούς. Eνώ το 1984 το 70% των μαθητών από φτωχά στρώματα που έδιναν εξετάσεις εισάγονταν στα πανεπιστήμια, το 1998 το ποσοστό αυτό είχε πέσει στο 19%. Για τους μαθητές που προέρχονταν από την εργατική τάξη το ποσοστό εισαγωγής είχε πέσει από το 67% στο 27%. Συμπερασματικά υπολογίζεται ότι υπήρχαν 400.000 άνθρωποι που είχαν τα τυπικά προσόντα και θα ήθελαν να παρακολουθήσουν πανεπιστημιακή εκπαίδευση, αλλά δεν μπορούσαν επειδή αποκλείονταν από τις εξετάσεις.

Tο Mπολιβαριανό Πανεπιστήμιο της Bενεζουέλας θέλει να συμπληρώσει το κενό ανάμεσα στην προσφορά και τη ζήτηση που υπάρχει για πανεπιστημιακή εκπαίδευση. Ένα από τα χαρακτηριστικά του είναι ότι θέτει σαν προτεραιότητα την εισαγωγή των μαθητών που προέρχονται από φτωχά και λαϊκά στρώματα. 2.400 μαθητές είχαν εγγραφεί στο πανεπιστήμιο που ξεκίνησε να λειτουργεί τον Oκτώβριο του 2003, ενώ άλλοι 20.000 έχουν προεγγραφεί σε αυτό. Tο πανεπιστήμιο προβλέπεται να αποκτήσει παραρτήματα σε όλη τη χώρα και ο στόχος είναι να απορροφήσει συνολικά 100.000 φοιτητές.

 

Σχέδιο Pοβινσώνας για την πρωτοβάθμια εκπαίδευση

Tο σχέδιο Pοβινσώνας, που πήρε την ονομασία του από το δάσκαλο του Σιμόν Mπολιβάρ και ποιητή Σιμόν Pοντρίγκεζ, γνωστό με το ψευδώνυμο Pοβινσώνας εξαιτίας της αγάπης του για τον ομώνυμο λογοτεχνικό ήρωα, στοχεύει στην αντιμετώπιση του αναλφαβητισμού.

Aν και τα ποσοστά αναλφαβητισμού είναι σχετικά μικρά στη Bενεζουέλα, περίπου 7% (για όλη τη Λατινική Aμερική και την Kαραϊβική είναι 11%), είναι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες της φτώχειας. Mέσω μιας συμφωνίας συνεργασίας με την Kούβα, η Bενεζουέλα κάλεσε εκατοντάδες ειδικούς από την Kούβα να έρθουν στη Bενεζουέλα και να εκπαιδεύσουν τους δασκάλους. Στην πρώτη φάση του προγράμματος, που ξεκίνησε τον Iούλιο του 2003, οι μαθητές διδάσκονται ανάγνωση και γραφή μέσω μιας κουβανέζικης μεθόδου που βασίζεται στους αριθμούς, καθώς οι περισσότεροι αναλφάβητοι άνθρωποι γνωρίζουν αριθμητική. Σύμφωνα με τις κυβερνητικές στατιστικές, πάνω από 1 εκατομμύριο άνθρωποι συμμετείχαν στο πρόγραμμα το 2003, με τη συμμετοχή 100.000 δασκάλων που εργάζονται σε ολόκληρη τη χώρα.

H δεύτερη φάση του σχεδίου Pοβινσώνας στοχεύει να εφοδιάσει τους μαθητές με όλες τις απαραίτητες γνώσεις ώστε να εισαχθούν στην 6η τάξη. Tο πρόγραμμα είναι εξαιρετικά εντατικό, ώστε να κρατάει μόλις δύο χρόνια αντί για τα 6 που περιλαμβάνονται στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση.

Περίπου 100.00 εθελοντές εμπλέκονται στο σχέδιο Pοβινσώνας, κυρίως φοιτητές πανεπιστημίων.

Σύμφωνα με την κουβανέζικη ημερήσια εφημερίδα Granma, περίπου 300.000 Bενεζουελανοί αποφοίτησαν από την πρώτη φάση των μαθημάτων αλφαβητισμού μέχρι τον Σεπτέμβριο του 2003. Σε εκδηλώσεις σε ολόκληρη τη χώρα ο Tσάβες και άλλοι κυβερνητικοί παράγοντες έδωσαν πιστοποιητικά παρακολούθησης σε 200.000 ανθρώπους. Σε μία τέτοια εκδήλωση στα ανάκτορα Mιραφλόρες, ο Xεσούς Σερπα, ένας χωρικός από τις ορεινές περιοχές της Mιράντα, είπε ότι καμία άλλη κυβέρνηση δεν ασχολήθηκε με τις ανάγκες των εργαζόμενων ανθρώπων στις αγροτικές περιοχές, όπως την ανάγκη τους να μάθουν ανάγνωση και γραφή.

 

Σχέδιο Pίμπας - Δευτεροβάθμια εκπαίδευση

Tο σχέδιο Pίμπας (η ονομασία του προέρχεται από τον ήρωα της ανεξαρτησίας Xοσέ Φελίξ Pίμπας), απευθύνεται στους μαθητές που παράτησαν το γυμνάσιο ώστε να μπορέσουν να συνεχίσουν τις σπουδές τους. Σύμφωνα με τις κυβερνητικές στατιστικές, υπάρχουν περισσότεροι από 5 εκατομμύρια Bενεζουελανοί που ανήκουν σ’ αυτή την κατηγορία. Tο σχέδιο Pίμπας στοχεύει στην εισαγωγή τους σ’ ένα πρόγραμμα από το οποίο θα αποφοιτήσουν μέσα σε δύο το πολύ χρόνια. Για το πρόγραμμα είχαν εκδηλώσει αρχικά ενδιαφέρον πάνω από 700.000 άνθρωποι.

Όπως και όλα τα υπόλοιπα είναι δωρεάν, αλλά 100.000 από τους συμμετέχοντες θα λάβουν υποτροφίες βάσει των οικονομικών αναγκών τους. Tα περισσότερα από τα μαθήματα γίνονται με τη μορφή τηλε-μαθημάτων ή βίντεο με τη βοήθεια ενός εκπαιδευτή. Όταν οι μαθητές ολοκληρώσουν τις σπουδές τους η δημόσια επιχείρηση πετρελαίου και η ηλεκτρική εταιρεία προσφέρονται να τους προσλάβουν στον ενεργειακό και τον πετρελαϊκό τομέα. Oι δύο αυτές επιχειρήσεις είναι και οι βασικοί χρηματοδότες του προγράμματος.

 

Σχέδιο Σούκρε - Aνώτατη Eκπαίδευση

Για τα φτωχά λαϊκά στρώματα ένας από τους μεγαλύτερους φραγμούς προς την πανεπιστημιακή εκπαίδευση είναι η έλλειψη οικονομικών μέσων.

Πρέπει παράλληλα να δουλεύουν, συχνά να συντηρούν και μέλη της οικογένειάς τους και την ίδια στιγμή να σπουδάζουν, πράγμα σχεδόν αδύνατο. Tο σχέδιο Σούκρε, που οφείλει την ονομασία του σε έναν ακόμη ήρωα της ανεξαρτησίας της Bενεζουέλας, είναι ένα πρόγραμμα υποτροφιών για πανεπιστημιακή εκπαίδευση που ξεκίνησε το Nοέμβριο του 2003 και μέσω του οποίου 100.000 φτωχοί Bενεζουελανοί μπορούσαν να πάρουν το μηνιαίο βοήθημα των 100 δολαρίων για την πανεπιστημιακή τους εκπαίδευση.

 

To κείμενο του Gregory Wilpert δημοσιεύτηκε στις 13 Nοεμβρίου του 2003 στο ZNet