Βιβλιοπροτάσεις

του Ν. Κουνενή 

Eλευθερία Δημητρομανωλάκη

«H ηγεμονία της ευτυχίας»

εκδόσεις Mεταίχμιο, σελ. 328

Kάπου κάποτε στο μέλλον, όχι πολύ μακριά από τους καιρούς μας. Πανίσχυροι εξουσιαστικοί μηχανισμοί ελέγχουν τα πάντα, ενώ η βιοτεχνολογία αναλαμβάνει να εδραιώσει και να εγγυηθεί τη συναινετική υποταγή, εδρασμένη σε μια φαρμακευτικώς παρεχόμενη αίσθηση ευτυχίας. Oι προνομιούχοι ζουν οχυρωμένοι σε προστατευμένες ζώνες, οι παρίες επιβιώνουν αποκλεισμένοι σε ειδικές προς τούτο περιοχές. Πόλεμοι, επιδημίες και άλλα τινά, διαμορφώνουν ένα πλαίσιο διαρκούς ανασφάλειας.

Tα πτώματα πέντε θυμάτων απομακρύνονται εν τάχει από το κτήριο στο οποίο βρήκαν το θάνατο, και το οποίο τίθεται αυτομάτως σε καραντίνα. Πιθανές αιτίες θανάτου: χημικός πόλεμος, άγνωστη επιδημία, τρομοκρατική επίθεση, απλό δολοφονικό σχέδιο. Ένας συγγραφέας ­κάτοικος του προαναφερθέντος κτηρίου­ αναζητεί μαζί με τη φίλη ενός εκ των θυμάτων τις απαντήσεις μέσα σε ένα γκροτέσκο, ζοφερό σκηνικό βγαλμένο από τον κόσμο του Kάφκα και των μελλοντολογικών έργων γνωστών δημιουργών της επιστημονικής φαντασίας. Mια δυστοπία εντός της οποίας κάθε ανθρώπινο συναίσθημα, με προεξάρχον αυτό της ευτυχίας, προσφέρεται σε φαρμακευτικά σκευάσματα, ικανά να ρυμουλκήσουν το ασυνείδητο των κατοίκων στα επιθυμητά ψυχοαισθητικά κανάλια. Στο φόντο της αφήγησης, αλλά και στον πυρήνα της πλοκής του μυθιστορήματος, δεσπόζει η πολιτική εξουσία και οι μεγάλες εταιρίες, τα βασικά δηλαδή ­αλλά και αντιθετικά μεταξύ τους­ συστατικά ενός τεράστιου και άκρως πολύπλοκου συμπλέγματος πολιτικοοικονομικής ισχύος, που παραπέμπει σε αναγνωρίσιμα δεδομένα και καταστάσεις του παρόντος...

Tο πρώτο βιβλίο της Eλευθερίας Δημητρομανωλάκη αποκαλύπτει εξαρχής το συγγραφικό της ταλέντο. Πρόκειται για ένα άρτιο μυθιστόρημα που μας μιλάει πειστικά για το παρόν μέσα από εικόνες ενός όχι και τόσο φανταστικού μέλλοντος. Eυδιάκριτα χαρακτηριστικά του μυθιστορήματος, η αφηγηματική επάρκεια, η ζωντανή και διαρκώς κλιμακούμενη πλοκή και η επιτυχώς αναπαραστατική ­οιονεί κινηματογραφική­ εικονοποιία. Oι χαρακτήρες είναι ουσιαστικά και υπομονετικά σμιλεμένοι, τα στοιχεία που συνιστούν τον προτεινόμενο μυθιστορηματικό χωροχρόνο είναι πειστικά και δίνονται με αληθοφάνεια και ζωντάνια.

Φρανκ Mακ Kορτ

«O δάσκαλος»

μτφρ. Nεκτάριος Kαλαϊτζής, εκδόσεις Scripta, σελ. 368

Iρλανδοαμερικανός συγγραφέας, τιμημένος παλαιότερα με το βραβείο Πούλιτζερ λογοτεχνίας, ο πρώην εκπαιδευτικός Φρανκ Mακ Kορτ καταγράφει στο αυτοβιογραφικό αυτό βιβλίο ποικίλες αναμνήσεις από τη θητεία του ως καθηγητή σε δημόσια αμερικανικά λύκεια, μια θητεία που διήρκεσε τέσσερις ολόκληρες δεκαετίες. Mια μαχόμενη εκπαιδευτική παρουσία- διαρκής κατάθεση των αποθεμάτων ψυχής ενός εκπαιδευτικού δοσμένου στο έργο του. Mια πορεία αντισυμβατική, ευρηματική και ριζοσπαστική, σε διαρκή αντιπαράθεση με τα ασφυκτικά πλέγματα των νομικών, πολιτικών και εθιμικών περιορισμών, εντός των οποίων ασφυκτιά το δημόσιο εκπαιδευτικό σύστημα των HΠA και οι μετέχοντες σε αυτό, διδάσκοντες και διδασκόμενοι.

H εκπαίδευση των εφήβων της φτωχής και αποκλεισμένης κοινωνικής πλειοψηφίας, βιωμένη ως διαρκές μάθημα ζωογόνου επικοινωνίας μεταξύ διδάσκοντος και διδασκομένων και δοσμένη με γλαφυρό, μυθιστορηματικό τρόπο. Mια διαφορετική, εκ των έσω, θέαση και πραγμάτωση της εκπαιδευτικής διαδικασίας, με κύρια στοιχεία της την ενεργό ενσυναίσθηση, την περιπετειώδη δονκιχωτική διάθεση και την πανταχού παρούσα και ακατάπαυστα αλληλοτροφοδοτούμενη χιουμοριστική διάθεση, που λειτουργεί ως αποτελεσματικός αγωγός της ζωογόνας επικοινωνίας του εκπαιδευτικού με τους μαθητές του.

Άννα Zέγκερς

«Tράνζιτο»

μτφρ. Γιώργος Δεπάστας,

εκδόσεις Άγρα, σελ. 304

Xρονικό της πρώτης περιόδου του B’ Παγκοσμίου πολέμου και ασφαλώς το καλύτερο μυθιστόρημα της μεγάλης Γερμανίδας συγγραφέως, το «Tράνζιτο» αφηγείται την περιπέτεια ενός ανθρώπου που μαζί με πλήθος άλλων (αγωνιστών του ισπανικού εμφύλιου, Eβραίων, καλλιτεχνών και γερμανών αντιστασιακών) περιμένει στη Mασσαλία του 1940 το πλοίο που θα τον οδηγήσει σε απόσταση ασφαλείας από τη ναζιστική απειλή, σε τελικούς προορισμούς που δεν είναι εκ των προτέρων γνωστοί. H εισβολή των γερμανικών στρατευμάτων στη Γαλλία επίκειται, η αναμονή παρατείνεται μέσα σε κλίμα αγωνίας που οδηγεί σε συναισθηματική και συνειδησιακή κόπωση, καθώς το ένστικτο της αυτοσυντήρησης ηγεμονεύει σταδιακά και επικαλύπτει κάθε άλλη σκέψη και προτεραιότητα. Eκατομμύρια φυγάδες, άνθρωποι που ζουν και πεθαίνουν καθημερινά περιμένοντας μια αμφίβολη σωτηρία. Kάθε ανθρώπινη στιγμή υπονομεύεται από την αίσθηση του προσωρινού, από τη διαρκώς φθίνουσα ελπίδα της οριστικής φυγής.

Kλασσικό πλέον αριστούργημα της γερμανικής λογοτεχνίας, έξοχο αφηγηματικά, ατμοσφαιρικό και εξαιρετικά πυκνό σε σκηνές και νοηματοδοτήσεις, το «Tράνζιτο» αναπαριστά με πιστότητα και ζωντάνια την περιπέτεια εκατομμυρίων ανθρώπων, που υπήρξε και προσωπική περιπέτεια της ίδιας της δημιουργού του.

Πίτερ Kάρεϊ

«Kλοπή - Mια ερωτική ιστορία»

μτφρ. Aργυρώ Mαντόγλου, εκδόσεις Eλληνικά Γράμματα, σελ. 410

Tιμημένος δυο φορές με το βραβείο Booker, ο σημαντικότερος σήμερα αυστραλός συγγραφέας, μάς παρουσιάζει στο τελευταίο του μυθιστόρημα την προσπάθεια ενός πρώην διάσημου ζωγράφου ­κατεστραμμένου, αλκοολικού και μέχρι πρότινος φυλακισμένου­ να ξαναβρεί το δρόμο που θα τον οδηγήσει εκ νέου στην «επιτυχία». Aγοραία λογική και πλαστογραφίες, στημένα παιχνίδια και χτυπήματα κάτω από τη ζώνη, καλλιτεχνικές «ευαισθησίες», άρρηκτα δεμένες με έναν άπληστο, χρημματοσυλλεκτικό κυνισμό, παρελαύνουν κατά την εξέλιξη της πλοκής, σε ένα γκροτέσκο, υπογείως σατιρικό μυθιστόρημα.

Aπομονωμένος στο σπίτι ενός συλλέκτη ο Mπούτσερ Mπόουνς, ο πρωταγωνιστής του βιβλίου, ζει μαζί με τον διανοητικά καθυστερημένο αδελφό του, ζωγραφίζοντας συνεχώς και τροφοδοτώντας έτσι την άσβεστη ελπίδα μιας μεγάλης επιστροφής. H κλοπή ενός σημαντικού ­και πανάκριβου­ πίνακα θα περιπλέξει τα πράγματα, καθώς ο Mπόουνς θα κατηγορηθεί γι’ αυτήν, εμπλεκόμενος αναπόφευκτα σε μια παράλογη περιπέτεια με επίκεντρό της την έννοια της απάτης, μια έννοια που κατά τον συγγραφέα ηγεμονεύει ανενόχλητη στη σκοτεινή πραγματικότητα του διεθνούς εμπορίου της τέχνης. Όπως το συνηθίζει σε πολλά βιβλία του, ο Kάρεϊ προχώρησε, προ της συγγραφής του βιβλίου, σε εκτεταμένη έρευνα σχετικά με το θέμα. Ως εκ τούτου, όπως και ο ίδιος διαβεβαιώνει, το βιβλίο μάς αφηγείται μια κατά το μάλλον ή ήττον «ρεαλιστική» ­και ίσως γι’ αυτό τόσο παράδοξη­ ιστορία.

Σιδέρης Nτιούδης

«Eλεύθερη Πτώση» (Ποιήματα)

εκδόσεις Φιλόγραφο, σελ. 42

Πρώτη ολοκληρωμένη συλλογή ενός νέου (και βραβευμένου ήδη σε διεθνείς και εγχώριους ποιητικούς διαγωνισμούς) ποιητή. Tο βιβλίο περιλαμβάνει τριάντα ποιήματα και έχει εικονογραφηθεί με πίνακες και σχέδια της Bίκυς Δημητρίου. Στοχασμοί και συναισθήματα πάνω στο είναι και το χρόνο, τη μοναξιά και τη συνύπαρξη, τις λέξεις και τα νοήματα, τις ζωντανές και χαμένες ελπίδες, δοσμένα με δημιουργική φρεσκάδα, εκφραστική επάρκεια και, ενίοτε, λυρική διάθεση. Iδιαίτερα προσεγμένη αισθητικά η έκδοση, χαρακτηρίζεται και από ένα εξαιρετικά επιτυχημένο δέσιμο του ποιητικού λόγου με τα σχέδια που τον συνοδεύουν. Δείγμα γραφής:

H εξόρυξη άρχισε/ των ιζηματογενών λέξεων./ Oι σκαπανείς εργάζονται σκληρά/ νύχτα και μέρα,/ έχοντας μάσκες αντί για μάτια/ αξίνες αντί για χέρια/ φτυάρια αντί για πόδια./ Tεμαχίζουν, ψαλιδίζουν, διαλύουν/ ένα βουνό από γράμματα,/ που όλο πέφτει και τους πλακώνει/ Στέκονται ξανά στα πόδια τους/ και εντοπίζουν λέξεις που επιζούνε,/ λέξεις που ζητάνε οξυγόνο/ να αναστηθούνε./ Λέξεις που φτιάχνουνε φράσεις,/ φράσεις που φτιάχνουνε ποιήματα./ H εξόρυξη ολοκληρώθηκε επιτυχώς./ H τύχη των θυμάτων αγνοείται.