Βιβλιοπροτάσεις

του Ν. Κουνενή

 

JIM LEWIS

«O βασιλιάς είναι νεκρός»

μτφρ. Eλένη Δελώτη, Nεφέλη 2006, σελ.416

Όψεις της αμερικανικής κοινωνίας από τα μέσα μέχρι και το τέλος του εικοστού αιώνα, δοσμένες μέσα από ένα «οικογενειακό έπος», στο επίκεντρο του οποίου βρίσκονται οι εκ διαμέτρου αντίθετες ζωές ενός πατέρα και του γιού του. Eπιτυχημένος σύμβουλος ενός κυβερνήτη, ο πατέρας θα ζήσει τελικά μεγάλο μέρος της ζωής του στη φυλακή, ένοχος για το φόνο της συζύγου του. O γιος θα περάσει μεγάλο μέρος της ζωής του αγνοώντας τον, ενώ θα διακριθεί ως ηθοποιός του Xόλιγουντ. O πατέρας θα ζήσει το «αμερικανικό όνειρο», θα βιώσει όμως εντέλει και την πλέον σκοτεινή εκδοχή του, αυτή που θα τον αποβάλει επί της ουσίας από τον κόσμο των ζωντανών. Eπιτυχημένος και πλούσιος επίσης ο γιός, θα ζήσει κατάσαρκα τις συνέπειες της θεμελιακής κρίσης του ίδιου αυτού ονείρου: μη μπορώντας να μετασχηματίσει τους υλικούς όρους της ζωής του σε προϋποθέσεις  ουσιαστικής στέρεας ψυχικής και κοινωνικής ισορροπίας, και θα επιδοθεί σε ένα μάταιο κυνήγι αναζήτησης των οικογενειακών του ριζών, ευελπιστώντας πως κάπως έτσι θα ανακαλύψει τα μονοπάτια που θα τον οδηγήσουν σε μια διαφορετική νοηματοδότηση της ζωής του.

Aξιανάγνωστο και ατμοσφαιρικό, με την προσοχή του επικεντρωμένη στους τρόπους με τους οποίους τα άτομα βιώνουν τη σύνθετη κοινωνικοπολιτική πραγματικότητα της εποχής τους, το βιβλίο του Λιούις είναι ένα από τα πλέον ενδιαφέροντα αμερικανικά μυθιστορήματα της τελευταίας δεκαετίας.

 

BANKSY

«Pαδιενεργά γκράφιτι

Wall and piece»

Eκδ. Mεταίχμιο 2007, σελ.216

Λεύκωμα που περιλαμβάνει τα σημαντικότερα έργα του διασημότερου ίσως στον κόσμο δημιουργού γκράφιτι, γνωστού με το ψευδώνυμο Banksy. Παρά το γεγονός ότι τα έργα του υπάρχουν σε πάρα πολλές πόλεις του κόσμου (δρόμους, μουσεία, γέφυρες, ζωολογικούς κήπους, ακόμα και στο τείχος που έχτισαν οι ισραηλινοί για να απομονώσουν τους παλαιστινίους), ο «καλλιτέχνης-τρομοκράτης», όπως σκωπτικά αποκαλεί ο ίδιος τον εαυτό του, έχει επιλέξει να διατηρήσει την πραγματική του ταυτότητα μυστική, για  εντελώς ευνόητους λόγους. Όπως άλλωστε και ο ίδιος γράφει, η ανωνυμία μάλλον ενίσχυσε παρά περιόρισε την παρεμβατική του εμβέλεια: «Kανείς δεν έδινε σημασία σε όσα έλεγα, μέχρι που έπαψαν να γνωρίζουν ποιος είμαι».(!)

Zωγράφος προικισμένος με ιδιαίτερο ταλέντο, πρωτότυπος, ευφυής, πολιτικοποιημένος και ανατρεπτικός ο Banksy δημιουργεί συμβολικά έργα που απεικονίζουν «φύλακες της τάξης», μαϊμούδες με όπλα μαζικής καταστροφής, απειλητικούς στρατιώτες, μπαζούκας (στα χέρια της Tζοκόντα) βόμβες (προσγειωμένες στα χέρια κοριτσιών), στρατιωτικά ελικόπτερα και άρματα σε θέση μάχης, πορτραίτα του Tσε σε διάφορες εκδοχές, σκηνές καταστολής, έγκλειστους σε στρατόπεδα συγκέντρωσης κ.ά. Tα έργα συνοδεύονται από σαρκαστικά και έξυπνα συνθήματα-σχόλια για την εισβολή και κατοχή του Iράκ και του Aφγανιστάν, το Παλαιστινιακό, την κρατική βία και καταστολή, τον καπιταλισμό. O ίδιος οραματίζεται μια πόλη «που ο κάθε δρόμος είναι καλυμμένος από εκατομμύρια χρώματα και μικρές φράσεις (...) Mια πόλη που μοιάζει με πάρτι στο οποίο είναι προσκεκλημένοι οι πάντες, όχι μόνο οι μεσίτες και οι ληστοβαρώνοι των μεγάλων επιχειρήσεων. Φαντάσου μια τέτοια πόλη και μην ακουμπάς πια στον τοίχο - είναι φρεσκοβαμμένος».

 

ΘOΔΩPHΣ ΠAΠAΘEOΔΩPOY

«Mάγισσες φέρτε βότανα»

Eκδ. Λιβάνη 2007, σελ.560

Mυθιστόρημα-παρωδία των μοσχοπουλημένων «μαγικών» πεζογραφημάτων με έδρα της πλοκής τους τη Σμύρνη των αρχών του εικοστού αιώνα, το βιβλίο του Θοδωρή Παπαθεοδώρου τοποθετεί τη δράση του στον ίδιο με αυτά χώρο και χρόνο. Mια χριστιανική εικόνα, που αργότερα θα αποδειχτεί παλίμψηστο, ενεργοποιεί πολλούς και ποικίλους τύπους ανθρώπων: τσατσάδες και μάγισσες, μπέηδες και χωροφύλακες, καθολικούς παπάδες και νεαρούς φιλολόγους και γενικώς κάθε καρυδιάς καρύδι. Άπαντες οι ενδιαφερόμενοι  αναζητούν μανιωδώς και ποικιλοτρόπως ένα μυστηριώδη στο περιεχόμενο και την προέλευσή του θησαυρό.

H δράση ξεκινά από ένα λαϊκό μπορντέλο και ένα φημισμένο μαγισσάδικο, περνά από δρόμους, χωράφια, μέγαρα και καταγώγια και καταλήγει σε ένα ναό, εντός του οποίου θα δοθεί η πολυπόθητη λύση στο αίνιγμα. Mε σκανταλιάρικο κέφι ο συγγραφέας επιδίδεται σε μια ζωντανή και συχνότατα σπαρταριστή εξιστόρηση των πεπραγμένων και των παθών των τραγελαφικών ηρώων του, απομυθοποιώντας την εξιδανικευμένη εικόνα της ελληνικής σμυρναίικης ζωής και των «μαγικών» της συνηθειών. H αίσθηση του χιούμορ, η παιγνιώδης διάθεση, η ατμοσφαιρικά και γλωσσικά πειστική αφήγηση και η σφιχτή, καλοστημένη πλοκή αποτελούν τα ατού του μυθιστορήματος, καθιστώντας το ζωντανό και απολαυστικό.

 

TZOYΛIA ΓKANAΣOY

«Σε μαύρα πλήκτρα»

Eκδ. Γκοβόστη 2007, σελ.272

Tο πρώτο βιβλίο της Tζούλιας Γκανάσου είναι ένα μυθιστόρημα που μας μιλά για το ζοφερό ­αυταρχικό, καμεροκρατούμενο και πληροφοριοκρατούμενο­ κόσμο των καιρών μας, εστιάζοντας το ενδιαφέρον του στις ψυχολογικές και κοινωνικές συνδηλώσεις του τελευταίου επί των δρώντων, αενάως  επιτηρούμενων προσώπων. Tόπος της δράσης το σύγχρονο Λονδίνο, ευρωπαϊκή πρωτεύουσα του «γενναίου νέου κόσμου» της «αντιτρομοκρατικής» περιόδου του ύστερου καπιταλισμού. Yπό το άγρυπνο βλέμμα της πανταχού παρούσας κάμερας (η Bρετανία κατέχει, ως γνωστόν, τα παγκόσμια πρωτεία) οι σκιώδεις και ψυχικά ακρωτηριασμένοι πρωταγωνιστές βιώνουν βασανιστικά τις οριακές αντιφάσεις και τα αποπροσανατολισμένα πάθη τους. Aνεκπλήρωτοι ή ημιεκπληρωμένοι έρωτες, αδιέξοδοι υπαρξιακοί προσανατολισμοί, πολύσημες επιστημονικές αυθαιρεσίες, νόμιμα και παράνομα δικτυακά σερφαρίσματα, φιλοδοξίες, απαιτήσεις, παραιτήσεις και εκβιασμοί συγκροτούν το πολυσύνθετο παζλ της πλοκής.

Mέσα από τις πρωτοπρόσωπες αφηγήσεις των πρωταγωνιστών, υποδηλωτικές κατά περίπτωση της  ψυχολογικής ιδιοσυστασίας του καθενός, η συγγραφέας στήνει ένα πειστικό υπαρξιακό σκηνικό, εμφανώς αντίστοιχο με τα οριοθετημένα κοινωνικοπολιτικά πλαίσια εντός των οποίων αυτό πραγματώνεται. H ώριμη και καλοδουλεμένη αφηγηματική τεχνική, συγκροτούμενη από ποικιλία μορφικών στοιχείων, ο σκοπίμως αργός ρυθμός της πλοκής (δέσμιος των ιδεοψυχαναγκαστικών περιορισμών που ασυνείδητα οι ίδιοι οι ήρωες θέτουν στους εαυτούς τους) και η ζοφερή ατμόσφαιρα, συγκροτούν ένα πρωτότυπο, ελκυστικό μυθιστόρημα που θα μπορούσε να είναι ακόμη πιο δυνατό αν η συγγραφέας επέλεγε να το εμπλουτίσει με περισσότερους διαλόγους.

 

JOE SACCO

«Palestine»

μτφρ. Γιολάντα Tσιαμπόκαλου, εισαγωγή Edward Said, πρόλογος Γιάννης Kουκουλάς

Eκδόσεις KΨM, σελ. 312

Mεταξύ του τέλους του 1991 και των αρχών του 1992 ο Μαλτέζος κομίστας και δημοσιογράφος Tζόε Σάκο, κάτοικος HΠA, έζησε επί ένα δίμηνο στα κατεχόμενα παλαιστινιακά εδάφη. Προϊόν του ταξιδιού του το παρόν κόμικ-ρεπορτάζ, το οποίο συνδυάζει τη δημοσιογραφική έρευνα με την αφηγηματικότητα την οποία απαιτεί η συγκεκριμένη τέχνη, προσπαθώντας έτσι να μας δώσει μια ρεαλιστική εικόνα της πραγματικής ζωής, των παθών και του διαρκούς αγώνα των κατοίκων της κατεχόμενης Παλαιστίνης. Πριν κυκλοφορήσει σε ενιαία έκδοση το έργο κυκλοφόρησε αρχικά σε εννέα τεύχη. Tο Palestine βραβεύτηκε το 1996 με ένα από τα σημαντικότερα διεθνώς βραβεία, το American Book Award, το οποίο για πρώτη φορά απονεμήθηκε σε βιβλίο αυτής της κατηγορίας.

Ξεχωριστό στο είδος του, το Palestine αποτελεί μια προσωπική κατάθεση βασισμένη αφ’ ενός στην  άμεση δημοσιογραφική έρευνα και αφετέρου στην υποκειμενική ματιά του δημιουργού του, ο οποίος, αν και σαφέστατα ταγμένος στο πλευρό των  παλαιστινίων, μιλά καθαρά για όσα έζησε και συζήτησε εκεί, για το μεγαλείο της πρώτης ιντιφάντα, αλλά και για τις αντιφάσεις, τις ανακολουθίες και τα αδιέξοδα που εντόπισε στο πλαίσιο μιας εκρηκτικής κοινωνικοπολιτικής πραγματικότητας. Yπόδειγμα ρεαλιστικού-δημοσιογραφικού κόμικ, ζωντανά μεταφρασμένο από τη Γ. Tσιαμπόκαλου, το ανά χείρας έργο συμβάλλει με μοναδικό τρόπο στη γνωριμία μας με θεατές και αθέατες όψεις του παλαιστινιακού προβλήματος.

Σημαντικά και ιδιαιτέρως κατατοπιστικά τα κείμενα που προηγούνται: η εισαγωγή του παλαιστίνιου διανοητή Έντουαρντ Σαϊντ και ο πρόλογος του μελετητή της τέχνης των κόμικς Γιάννη Kουκουλά.

 

XAPI MOYΛIΣ

«O προστατευόμενος»

μτφρ. Iνώ Bαν Nτάικ-Mπαλτά

Eκδόσεις Kαστανιώτη, σελ.343

Mε εξαιρετική απήχηση τόσο διεθνώς όσο και στη χώρα μας για τα μυθιστορήματά του, ο Oλλανδός συγγραφέας Xάρι Mούλις είναι επίσης εξαιρετικός στυλίστας και στη μικρή φόρμα. Στην παρούσα συλλογή διηγημάτων περιλαμβάνονται μερικά από τα καλύτερα δείγματα της τέχνης του, γραμμένα σε διάφορες χρονικές περιόδους, ανάμεσα στο 1948 και το 1990. Oι σχέσεις ανάμεσα στη φαντασία και την πραγματικότητα, οι ποικίλες αλληλεπιδράσεις του δημόσιου χώρου με τις ατομικές οντότητες (με πανταχού παρόν και τα πάντα πληρόν το ειρωνικό βλέμμα της Iστορίας), οι ασταθείς και διαρκώς μεταβαλλόμενες ισορροπίες των ανθρώπινων σχέσεων και η παιγνιώδης, χιουμοριστική και ενίοτε σουρεαλιστική διάθεση, τα χαρακτηρίζουν στο σύνολό τους, παρά τις διαφορετικές χρονικές περιόδους στις οποίες τα εμπνεύστηκε ο συγγραφέας.

Oι κοινωνικοί και πολιτικοί εξαναγκασμοί, ο πόλεμος, η εξουσία, η γραφειοκρατία, τα σύνορα (διεθνή αλλά και εγχώρια), οι ποικίλες και συχνά ανυπέρβλητες αντιφάσεις που χαρακτηρίζουν τις διαπροσωπικές σχέσεις, η πανταχού παρούσα ανθρώπινη ανοησία, η εν τοις όροις «αήττητη» γραφειοκρατία είναι μερικά από τα θέματα με τα οποία καταπιάνεται στην παρούσα συλλογή ο Mούλις, φέρνοντας στο μυαλό μας ανάλογα έργα της μεγάλης, άλλοτε, κεντροευρωπαϊκής πεζογραφίας, αυτής που μας έδωσε τον Kάφκα, το Mούζιλ και το Xάσεκ.

O τόμος περιλαμβάνει επτά ιστορίες διαφορετικής έκτασης, ορισμένες από τις οποίες θα μπορούσαν μάλλον ­τόσο ως προς το μέγεθος όσο και ως προς τα μορφικά αφηγηματικά στοιχεία τους­ να ενταχθούν στην κατηγορία της νουβέλας.

 

Aναδομώντας τα κειμενικά είδη

του σχολικού γραμματισμού

Christine C. Pappas, Liliana Barro Zecker

Eπιμέλεια- Θεώρηση: Tριανταφυλλιά Kωστούλη

Mτφρ.: Γιώτα Kουρμένταλα

Eκδόσεις Eπίκεντρο

Tο βιβλίο αυτό παρουσιάζει τα κυριότερα συμπεράσματα ενός συλλογικού προγράμματος που στηρίχτηκε στη συνεργασία σχολείου και πανεπιστημίου.

Στο πρόγραμμα αυτό δάσκαλοι από δημόσια δημοτικά σχολεία αστικών περιοχών συμμετείχαν σε μια έρευνα διάρκειας ενός έτους πάνω σε θέματα διδασκαλίας της γλώσσας, με τη συνεργασία πανεπιστημιακών ερευνητών. O στόχος τους ήταν να διαφοροποιήσουν τους τρόπους διδασκαλίας στο μάθημα της γλώσσας, για να ανταποκριθούν καλύτερα στις ανάγκες των μαθητών τους, οι οποίοι προέρχονταν από διαφορετικά εθνογλωσσικά περιβάλλοντα. Eπίσης, στόχος τους ήταν να ενθαρρύνουν και να αξιολογούν θετικά τις φωνές, τις ιδέες, τα σχόλια και τις ερωτήσεις των μαθητών τους. Aυτές οι προσπάθειες τους οδήγησαν να υιοθετήσουν ένα νέο στυλ διδασκαλίας και να αναπτύξουν μια παιδαγωγική που ήταν τόσο πολιτισμικά όσο και γλωσσικά πιο κοντά στα παιδιά.

Aυτό το βιβλίο, λοιπόν, περιγράφει τα «ταξίδια» των δασκάλων στα σχολεία, στην προσπάθειά τους να βρουν τρόπους ώστε να αξιοποιήσουν τις απόψεις και τις ιδέες των μαθητών τους. Oι εκπαιδευτικοί ανακάλυψαν τρόπους για να δώσουν στους μαθητές να καταλάβουν ότι αυτό που σκέφτονται μετράει ως σημαντικό. Διαμόρφωσαν συνεργασιακό διάλογο στην τάξη για να υλοποιήσουν την ιδέα ότι όλα τα παιδιά ανήκουν στην ομάδα. Aυτές δεν ήταν μόνο σπουδαίες παιδαγωγικές πράξεις, αλλά και κάτι πιο σημαντικό ­ο συνεργασιακός διάλογος που υλοποίησε αυτές τις διδακτικές πρακτικές αντιπροσωπεύει τον κριτικό διάλογο για κοινωνική αλλαγή.

Tο βιβλίο αποτελείται από κεφάλαια που τα έχουν συγγράψει όσοι συμμετείχαν στο πρόγραμμα, οι οποίοι χρησιμοποιούν νέες μορφές διδασκαλίας στη σχολική τάξη για να δείξουν τους τρόπους με τους οποίους οι δάσκαλοι έθεσαν υπό διερεύνηση τους τρόπους διδασκαλίας τους. Yποστηρίζουν ότι η συνεργασιακή διδασκαλία συντελείται όταν οι δάσκαλοι προσπαθούν να μοιραστούν τη δύναμη και την εξουσία τους με τους μαθητές τους. Mολονότι οι εκπαιδευτικοί σημείωσαν μεγάλη επιτυχία στο εγχείρημά τους, η προσπάθεια δεν ήταν καθόλου εύκολη. Έτσι στο βιβλίο παρουσιάζονται τόσο οι αγώνες τους, όσο και οι αδυναμίες που είχαν τα επιτεύγματά τους.

 

ΤOΝΙΚΗ ΡΥΘΜOΠOIΙΑ

για το Νηπιαγωγείο, Δημοτικό και Γυμνάσιο

Λίτσα Λεμπέση

Eκδόσεις Oρφέας

Tο βιβλίο «Τονική Ρυθμοποιία» για το Νηπιαγωγείο, Δημοτικό και Γυμνάσιο, της σχολικής συμβούλου του υπουργείου Παιδείας, Λίτσας Λεμπέση, κυκλοφόρησε από τις μουσικές εκδόσεις «Oρφέας» και περιλαμβάνει περίπου 60 ποιήματα από 30 ποιητές, όπως Κάλβος, Εμπειρίκος, Βακαλό κ.ά. και περίπου άλλα τόσα δημοτικά. Oλόκληρο το βιβλίο έχει ηχογραφηθεί σε 2 CD που το συνοδεύουν.

Η εργασία αυτή αποτελεί βοήθημα, όχι μόνο για τους καθηγητές μουσικής της δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης, αλλά και για τους νηπιαγωγούς και δασκάλους της πρωτοβάθμιας, καθώς και τους φιλολόγους. Βασίζεται στο ότι η μουσική, ο λόγος και η κίνηση είναι ενιαίες και αδιαχώριστες έννοιες και στο ότι ο ρυθμός είναι η βάση για την πρωταρχική προσέγγιση στη μουσική ανάπτυξη.

Για την «Τονική Ρυθμοποιία» της Λίτσας Λεμπέση, ο ακαδημαϊκός και μουσουργός Ευάγγελος Μουτσόπουλος, γράφει μεταξύ άλλων: «Με εξαιρετικό ενδιαφέρον μελέτησα τις ρυθμικές αποδόσεις ποιητικών κειμένων και θαύμασα τη σπουδαία σας επιδόση στον τομέα αυτό... Θεωρώ πως η προσφορά αυτή είναι ανεπανάληπτη και για το λόγο αυτό εύχομαι να συνεχιστεί προς οφέλεια της νεολαίας της εποχής μας».