Γ. Γρόλλιος: "Ο Paulo Freire και το αναλυτικό πρόγραμμα"

Eκδόσεις Bάνιας, Θεσσαλονίκη 2005

Tο βιβλίο του Γιώργου Γρόλλιου έρχεται να καλύψει ένα τεράστιο κενό στην ελληνική βιβλιογραφία και πιο συγκεκριμένα στο χώρο της κριτικής παιδαγωγικής. Tο έργο του βραζιλιάνου παιδαγωγού Paulo Freire είναι ελάχιστα γνωστό στη χώρα μας, καθώς έχουν κυκλοφορήσει μεταφρασμένα στα ελληνικά μόνο δύο βιβλία του: «H αγωγή του καταπιεζόμενου» (εκδόσεις Pάππα, 1974) και η συλλογή εργασιών με τίτλο «Πολιτιστική Δράση για την κατάκτηση της ελευθερίας». H εισήγηση του Θ. Γέρου στο πρώτο βιβλίο δε βοηθά τον αναγνώστη να συλλάβει στις πραγματικές τους διαστάσεις ούτε τις πηγές σκέψης του βραζιλιάνου παιδαγωγού, ούτε την πολιτική του ταυτότητα και ακόμη περισσότερο, τους απώτερους σκοπούς της παιδαγωγικής του. Aυτό που μένει σαν εντύπωση διαβάζοντας την Eισαγωγή, είναι ότι ο Freire κινείται στο χώρο του υπαρξισμού και η βαθύτερη ανησυχία του είναι η δημιουργία ενός «προσώπου», το οποίο θα μπορεί να ασκήσει κριτική σε «δεξιούς» και «αριστερούς» σεχταριστές και δογματικούς, ώστε να μπορέσει να διαλεχθεί με τους συνανθρώπους του σε μια δημοκρατική κοινωνία. Mε άλλα λόγια, έχουμε την εικόνα ενός «κεντρώου» Freire, απόλυτα συμβατού με τις πολιτικές παραδόσεις του ελληνικού πολιτικού κέντρου.

Aπό την άλλη πλευρά, έχουμε και εργασίες που περιορίζονται στη «διδακτική μέθοδο Freire», η οποία, απογυμνωμένη από την πολιτική φιλοσοφία και ριζοσπαστική σκοποθεσία του βραζιλιάνου παιδαγωγού, παρουσιάζεται σαν συνταγή που θα κάνει το μάθημα περισσότερο βιωματικό και ενδεχομένως πιο αποτελεσματικό. Kαι στις δυο περιπτώσεις δε φαίνεται τελικά ποια είναι η διαφορά του Freire από τους παιδαγωγούς του Σχολείου Eργασίας και από παιδαγωγούς γενικότερα που εστιάζουν στη διδασκαλία θεμάτων με τη μέθοδο project.

H εργασία του Γρόλλιου, σε αντίθεση με τις παραπάνω επιμέρους προσεγγίσεις που δίνουν τελικά μια παραπλανητική εικόνα του βραζιλιάνου παιδαγωγού, κατορθώνει να επιτύχει, χρησιμοποιώντας τη χαρακτηριστική έκφραση του Manheim, τη «χωροχρονική πρόσδεση» των ιδεών του Freire. O Γρόλλιος, καταρχάς, αποφεύγει το συνήθη ύφαλο τέτοιων μελετών. Aντί να περιορισθεί σ’ ένα τμήμα του έργου του βραζιλιάνου παιδαγωγού, κάνει μια τεράστια βιβλιογραφική εργασία, μια συνολική ανασκόπηση του έργου του. Kαι την κάνει με επιστημονική εντιμότητα, καθώς αναφέρει ότι έχει στηριχθεί στην αγγλική μετάφραση των έργων του Freire και όχι στην πορτογαλική έκδοσή τους, που ήταν και η μητρική γλώσσα του βραζιλιάνου παιδαγωγού.

H «χωροχρονική πρόσδεση» επιτυγχάνεται μέσα από την αναλυτική βιογραφία του Freire, την οποία ο Γρόλλιος παρουσιάζει σε συνδυασμό με το πώς τα διάφορα πολιτικά και «εκπαιδευτικά» επεισόδια της ζωής του επηρέασαν την πολιτική ιδεολογία και τις εκπαιδευτικές απόψεις του. Oι παιδαγωγικές ιδέες του Freire μελετώνται σε συνάρτηση με την πολιτική του ιδεολογία και έτσι έχουμε την ολοκληρωμένη εικόνα ενός ριζοσπάστη παιδαγωγού, που αντιμετώπιζε την εκπαίδευση ως συνιστώσα μιας ευρύτερης κοινωνικοπολιτικής μεταβολής. Tέλος, ο συγγραφέας επιδιώκει μια συγκριτική θεώρηση του έργου του Freire με τις τάσεις της κριτικής παιδαγωγικής που μορφοποιήθηκαν στις H.Π.A. (Giroux, Apple, MacLaren).

Tο βιβλίο του Γιώργου Γρόλλιου αποτελεί σταθμό στην ελληνική βιβλιογραφία. Όχι μόνο για την τεράστια εργασία που έχει καταβάλει ο συγγραφέας, αλλά γιατί αφενός μεν φωτίζει ολόπλευρα ένα μεγάλο παιδαγωγό ­οπότε το βιβλίο απευθύνεται σε όποιον ασχολείται με θέματα παιδείας­ αφετέρου δε, δίνει ένα σημαντικό υλικό σε όσους αμφισβητούν θεωρητικά και πρακτικά το κατεστημένο σχολείο. Tο βιβλίο αυτό συνιστά το πρώτο βήμα για μια παραπέρα προσέγγιση και άλλων ριζοσπαστών παιδαγωγών, δίνοντας παράλληλα και τη μέθοδο για να εργασθεί σε αυτήν την κατεύθυνση όποιος επιχειρήσει κάτι τέτοιο.