ΝΕΟ ΛΥΚΕΙΟ, ΤΡΑΠΕΖΑ ΘΕΜΑΤΩΝ ΚΑΙ ΣΧΟΛΙΚΗ ΕΠΙΔΟΣΗ Η ιδεολογία του χαρίσματος και το κυνήγι των "ανάξιων"

Λεπτομέρειες
Κατηγορία: Αρθογραφία
Δημιουργηθηκε στις Τετάρτη, 03 Σεπτεμβρίου 2014 15:44

των Χρήστου Κάτσικα-Χρίστου Σόφη

Με το νέο Λύκειο, την Τράπεζα Θεμάτων και τις πανελλαδικού τύπου εξετάσεις, επιδιώκεται να καλλιεργηθεί η αυταπάτη ότι το σύνολο της διαδικασίας θα είναι απόλυτα αντικειμενικό και αξιοκρατικό, αποκρύπτοντας έντεχνα το γεγονός ότι όσο «αντικειμενικό» κι αν είναι το διαδικαστικό μέρος της διαδικασίας, τα υπόλοιπα στοιχεία που «συναρμολογούν» τη λογική του, και διαμορφώνουν την κρίση για την προαγωγή - απόρριψη του μαθητικού πληθυσμού δεν μπορούν να «απογαλακτιστούν» από τις γενικότερες λειτουργίες της εκπαιδευτικής διαδικασίας. Όσοι έχουν ασχοληθεί με την εκπαιδευτική διαδικασία και τις λειτουργίες της, γνωρίζουν καλά ότι αν οι εκπαιδευτικές ανισότητες μεταξύ των μαθητών αποτελούσαν στο σύστημα των Πανελλαδικών Εξετάσεων την εκπαιδευτική τους ιστορία, στο νέο Λύκειο και στην Τράπεζα Θεμάτων θα είναι το ζωντανό τους παρόν. Η κρυφή ενσωμάτωση του συστήματος επιλογής στην καρδιά της Λυκειακής Βαθμίδας δεν θα αποτιμά απλώς την απόδοση και την πρόοδο του μαθητή από τάξη σε τάξη, αλλά θα «κατασκευάζει» (νωρίς νωρίς), για μεγάλο τμήμα του μαθητικού πληθυσμού, την πεποίθηση της αναξιότητάς του.

Παράλληλα, πολύ σύντομα η Λυκειακή βαθμίδα (και όχι μόνο) θα «ξεχάσει», περισσότερο από κάθε άλλη φορά, ότι οι μαθητές που φοιτούν στις τάξεις της έχουν διαφορετικές άνισες μορφωτικές «αποσκευές», καθώς θα είναι επιφορτισμένη όχι στο να προετοιμάσει το σύνολο του μαθητικού πληθυσμού αλλά κυρίως να διαπιστώσει - νομιμοποιήσει την ικανότητα εκείνων που έχουν τη δυνατότητα να προχωρήσουν, μέσα από μια διαδικασία επιλογής που θα επεκτείνεται χρονικά σε όλο το εύρος του Λυκείου και θα προσφέρει στη διαχειριστική αρμοδιότητα των καθηγητών - κριτών, ως στοιχεία για την κρίση των υποψηφίων, «αυτούσια» την ποιότητα των μορφωτικών «αποσκευών» που ο κάθε ένας θα μεταφέρει ανάλογα με το κοινωνικό - οικονομικό του «βάρος».

Μέσα στο πλαίσιο αυτό, δίνεται και πάλι η ευκαιρία στους αοιδούς της « «αξιοκρατίας», να ξεσκονίσουν τα ρεφρέν τους, παρουσιάζοντας το σχολείο σαν τον "Μεγάλο εξισωτή", που λειτουργώντας μέσα σε πνεύμα ισότητας και αμεροληψίας δίνει σ' όλους, με βάση πάντα τα χαρίσματα που διαθέτουν, τη δυνατότητα να επιτύχουν. Στο πλαίσιο αυτό στήνεται ξανά στα πόδια της η ιδεολογία των χαρισμάτων, σύμφωνα με την οποία, το γεγονός ότι κάποιοι επιτυγχάνουν και κάποιοι αποτυγχάνουν, σε μια κοινωνία που έχουν εφαρμοστεί οι αρχές της αξιοκρατίας, οφείλεται στις εγγενείς διαφορές ικανοτήτων και σε καμιά περίπτωση δεν έχει ευθύνη η κοινωνία ή το σχολείο.

Η ΝΟΜΙΜΟΠΟΙΗΣΗ ΜΙΑΣ ΦΥΣΙΚΗΣ ΑΡΙΣΤΟΚΡΑΤΙΑΣ

Η πίστη στη "φυσική ευφυία- χάρισμα" που διαφοροποιεί τους μαθητευόμενους μέσα στο σχολείο και αργότερα βέβαια στην κοινωνία, είναι πολύ δύσκολο να αντιμετωπιστεί πρώτα - πρώτα γιατί είναι μια αντίληψη που στηρίζει και στηρίζεται πάνω στην κοινωνική ανισότητα και δεύτερο, γιατί αυτό το ιδεολόγημα είναι πολύ παλιό, πολύ ισχυρό και ευρύτατα διαδεδομένο.

Ο Πλάτων λέει στο τέλος της Πολιτείας ότι οι ψυχές που πρόκειται να ζήσουν μιαν άλλη ζωή οφείλουν να διαλέξουν οι ίδιες τον «κλήρο» τους, ανάμεσα «στα δείγματα του τρόπου της ζωής», που ήταν «κάθε λογής.». Και αφού έκαναν την επιλογή, έπρεπε να πιουν το νερό της λησμονιάς, προτού κατεβούν στη γη. Να τι γράφει ο Πλάτων: «Αυτοί λοιπόν, όταν έφτασαν, έπρεπε να παρουσιαστούν αμέσως εμπρός στη Λάχεσι. Κατά πρώτο τότε κάποιος προφήτης τους έβαλε να σταθούν με τάξη ο καθένας ξεχωριστά από τον άλλον, έπειτα, αφού επήρε από τα γόνατα της Λαχέσεως κλήρους και δείγματα του τρόπου ζωής, ανέβηκε σ΄ ένα ψηλό βήμα και είπε: «Της κόρης που τη λένε Λάχεσι κι έχει μάνα την Ανάγκη, λόγος! Ψυχές εφήμερες! Αρχίζει για το θνητό γένος μια άλλη περίοδος που τέρμα της θα είναι ο θάνατος. Δεν θα σας πάρει με τον κλήρο ο δαίμονάς σας, αλλά εσείς θα διαλέξετε το δαίμονά σας. ότινος ο κλήρος πρώτος λάχει, πρώτος να διαλέξει τη ζωή που αναγκαστικά θα ζήσει. Η ευθύνη πέφτει σ΄ αυτόν που κάνει την εκλογή. ο θεός είναι ανεύθυνος». Σύμφωνα με την Άννα Φραγκουδάκη, η οποία και παραθέτει το παραπάνω απόσπασμα, για να μετατραπούν τα πεπρωμένα σε επιλογή της ελευθερίας αρκεί το σχολείο, ιεροφάντης της Ανάγκης, να καταφέρει να πείσει τα άτομα να δεχτούν την κρίση του και να τα καταπείσει ότι μόνα τους διάλεξαν τα πεπρωμένα που τους έχουν εκ των προτέρων καθοριστεί. Και τότε η κοινωνική θεότητα είναι ανεύθυνη .

Η τρέχουσα αντίληψη της σχολικής επίδοσης και του βαθμού που την απεικονίζει, είναι χαρακτηριστικό ιδεολογικό στοιχείο των σύγχρονων εκπαιδευτικών συστημάτων, με την έννοια ότι συσκοτίζεται η κοινωνική γένεση του εμπειρικού δεδομένου «επίδοση» και συνεπώς η ευθύνη του σχολείου στη γένεσή του και προβάλλει στη θέση της η επίδοση ως έκφραση των δυνατοτήτων του μαθητή. Η αφετηρία της επίδοσης τοποθετείται στο εσωτερικό του μαθητή, στην ατομική του «ζώνη ευθύνης». Στα πλαίσια αυτά ο βαθμός του μαθητή θεωρείται ότι απεικονίζει την αξία του. Και αφού ο καθένας θεωρείται ότι είναι υπεύθυνος για την αξία του, ο μαθητής είναι υπεύθυνος για το βαθμό του.

ΟΙ «ΙΚΑΝΟΙ» ΚΑΙ ΟΙ «ΥΣΤΕΡΟΥΝΤΕΣ»

Γυρνάμε με άλματα στο βαθύ παρελθόν. Τότε που οι Εγκύκλιοι του Υπουργείου Παιδείας τόνιζαν ότι "... καθήκον άπαντες έχομεν να μεριμνήσωμεν περί της τηρήσεως αυστηρών μέτρων εν τη προαγωγή των μαθητών... καθάρσεως των Ελληνικών σχολείων από στοιχείων παρεισάκτων και επιβλαβών...", "... το αποτελεσματικότερον μέσον είναι να θέσωμεν φραγμόν έτσι ώστε να εκκαθαριστεί το σχολείον από τους ανίκανους ... διότι είναι εμπόδιον εις την λειτουργίαν του ...", "... το ημέτερον γυμνάσιον πρέπει να παραμείνει το προορισμένον δια τους εκλεκτούς, τους επιπλέον οικονομικώς επαρκείς ..." (Διατάγματα περί Εξετάσεων 1933 και 1937)

Η ιδεολογική μέσω λέξεων "νομιμοποίηση" (14) της αξιοκρατίας των φυσικών δώρων, των έμφυτων ικανοτήτων. Γράφει ο Θ. Μυλωνάς : "Γίνεται λόγος για δυο υποσύνολα μαθητών, εντελώς ξεχωριστά : εκείνους που δε θέλουν και δε μπορούν να προχωρήσουν στις σπουδές τους κι εκείνους που θέλουν και μπορούν να συνεχίσουν. Οι πρώτοι είναι "οι προοριζόμενοι δια τον πρακτικόν βίον", "το πλήθος των ημιμαθών", "οι επιβλαβείς", "οι υστερούντες", ενώ οι δεύτεροι είναι "οι επιμελείς", "οι ικανοί", "οι επιδέξιοι", "οι λίγοι κι εκλεκτοί".

Το ίδιο το λεξιλόγιο με τη "λογική" του δεν ερμηνεύει μόνο το "κοινωνικό" ως προϊόν του "φυσικού" αλλά και συμβάλλει στην παραγωγή του. Έτσι, οι μη ευνοημένες καταστάσεις (μαθητές από λαϊκά στρώματα, υποβαθμισμένες περιοχές), μεταμορφώνονται σε ανεπιτηδειότητα, ασχετοσύνη, κατωτερότητα φυσική .

Ο Χρήστος Κάτσικας είναι Γραμματέας του ΚΕΜΕΤΕ της ΟΛΜΕ – Ο Χρήστος Σόφης είναι μέλος του Δ.Σ. της ΟΛΜΕ. Και οι δυο είναι μέλη του συντονιστικού οργάνου του Εκπαιδευτικού Ομίλου – Αντιτετράδια της Εκπαίδευσης